وبلاگ

۱-۲- رژیم انفرادی یا پنسیلوانیایی (سلولی): «حبس انفرادی نخستین بار در زندان­های کلیسایی اعمال شد این رژیم که کاملا ‌در مقابل‌ رژیم حبس مشترک قرار دارد شامل انزوای کامل محکوم در شبانه­روز ‌می‌باشد. زندانی در یک سلول نگهداری می­ شود در آنجا غذا می­خورد، کار می­ کند و می­خوابد و وقتی از آنجا خارج می­ شود باید در راهروها و محل هواخوری از چشم­بند استفاده کند به طوری که کسانی که با او روبرو می­شوند نتوانند او را شناسایی کنند^[۲۹].»

 

رژیم انفرادی این مزیت بزرگ را دارد که مانع باهم زیستن و فساد محکومان در حبس می­گردد. بعلاوه اعمال این رژیم تشدید خصیصه ترهیبی حبس را لااقل برای آن دسته از زندانیانی که معمولا جزو بدترین­ها هستند و کمتر قادر به تنهایی و انزوا می­باشند، به همراه دارد. به همین جهت نظام حبس انفرادی شاید برای بزهکاران به عادت جنبه ارعاب­انگیزی بیشتری داشته باشد و امکان انطباق شدت مجازات با رفتار محکوم وجود دارد و به همین لحاظ است که زمینه فردی کردن کیفر سالب آزادی را ازنظر اجرا مساعد می­ کند.

 

«رژیم انفرادی بسیار پرهزینه است زیرا نیاز به آمایش بی­نهایت پرخرج دارد. بعلاوه این عیب بزرگ را دارد که سازمان­دهی شغلی پردرآمد و جالب را که زندانی بتواند پس از آزادی به آن بپردازد دشوار می­سازد. کار در سلول و نظارت بر آن هزینه بالایی را می­طلبد. از همه مهم­تر حبس در سلول برای سلامت جسمانی زندانی بسیار فرساینده است و بویژه زمینه بیماری سل را مساعد می­ کند و ازنظر روانی بسیار افسرده­کننده است. حبس انفرادی برای اکثریت زندانیان اختلالات روانی بسیار شدید و گاه زمینه جنون یا حتی خودکشی را به وجود ‌می‌آورد^[۳۰].»

۱-۳- رژیم مختلط: این رژیم ترکیبی از دو رژیم قبلی است یعنی مثل رژیم سلولی مشتمل بر انزوا در شب است لکن همچون رژیم مشترک شامل زندگی مشترک طی روز برای کار کردن، غذا خوردن، یا اوقات فراغت است. «ازنظر جسمانی یا روانی نسبت به رژیم سلولی فرسایندگی بسیار کمتری دارد و با توجه به اینکه زندانی را تحت نظم و انضباط یک گروه سازمان­یافته قرار می­دهد عادت زندگی در جامعه را از وی سلب نمی­کند و ازنظر اجتماعی او را کمتر ناسازگار می­ نماید. اجازه می­دهد تا نسبت به سیستم سلولی کار به شیوه­ای بهتر و عقلانی­تر سازماندهی شود. این روش این عیب را دارد که در عمل مانع ارتباط بین زندانیان نمی­ شود و خطر واگیری و سرایت را کاملا دور نمی­کند^[۳۱].»

 

۱-۴- رژیم تدریجی: شامل چهار مرحله است: مرحله ۱ روش انفرادی- مرحله ۲ روش مختلط- مرحله ۳ روش نیمه آزادی – مرحله ۴ آزادی مشروط پیش از اتمام مدت محکومیت. این روش تنها در زندان­های مدرن با جمعیت کیفری کم قابل اجرا است ‌بنابرین‏ بنظر می­رسد قابلیت اعمال در زندان­های ایران را با توجه به کثرت جمعیت کیفری نداشته باشد.

 

بند ۲) سیستم­های داخلی اجرای مجازات زندان

 

به استناد ماده ۵ آیین­ نامه سازمان زندان­ها مصوب ۲۰/۹/۱۳۸۴، «زندان­ها به زندان بسته، مرکز حرفه­آموزی و اشتغال که خود شامل مؤسسه­های حرفه­آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) است، تقسیم می­شوند.» که مطابق ماده ۶ این آیین­ نامه «زندان بسته، زندانی است محصور که با برج­های دیده­بانی در پوشش داخلی و خارجی دارای حفاظت کامل ‌می‌باشد.» و در ماده ۷ در تعریف مراکز حرفه­آموزی و اشتغال آمده است: «مراکز حرفه­آموزی و اشتغال مکانی است که می ­تواند محصور و در پوشش خارجی دارای حفاظت مناسب یا نامحصور و بدون حفاظت و مأمور انتظامی و یا درحالتی بینابین باشد که در آن محکومان به طور گروهی به کار اعزام می­گردند و پس از خاتمه کار دوباره به آسایشگاه­های خود بازگشت داده می­شوند.» همچنین در ماده ۱۷ آیین­ نامه مذکور دسته دیگری از زندان تحت عنوان «کانون اصلاح و تربیت» مطرح شده که مطابق آن اطفال و نوجوانان بزهکار کمتر از ۱۸ سال تمام در آنجا برای اصلاح، تربیت و آموزش نگهداری می­شوند.

 

ذکر این نکته خالی از فایده نیست که در ماده ۵ آیین­ نامه اجرایی سازمان زندان­ها (مصوب۲۶/۴/۸۰) زندان­ها به سه نوع زندان بسته، نیمه­باز ، باز و مجتمع­های حرفه­آموزی و کاردرمانی (اردوگاه) تقسیم می­شدند که در سیستم فعلی تقسیم ­بندی، زندان­های نیمه­باز و باز جایگاهی ندارند. البته بنظر می­رسد اجرای سیستم­های زندان نیمه­باز و باز در عمل با موانع و مشکلات فراوانی روبرو باشد. به ‌عنوان مثال وجود مأمور مراقب بدون اسلحه درخصوص زندان نیمه­باز و نیز عدم وجود حفاظ و مأمور در زندان باز مواردی است که موجبات فرار بسیاری از مجرمین را فراهم می­ نماید و امکان کنترل و نظارت بر آن را مشکل می­ نماید و حذف آن صرفنظر از فواید عملی آن، با انجام مطالعات دقیق فنی و علمی صورت گرفته است.

 

با دقت در تعریف ارائه شده در ماده ۶ مشخص می­ شود که این نوع زندان شباهت کامل با رژیم عمومی یا دسته­جمعی دارد. ازطرفی بنظر می­رسد سیستم عمده اجرای مجازات در کل دنیا در درجه اول برهمین روش استوار است و بدیهی است که در ایران نیز همین­گونه پایه­ریزی شده باشد.

 

‌بر اساس ماده ۸ آیین­ نامه مذکور «کلیه محکومان با توجه به نوع و میزان محکومیت، پیشینه کیفری، شخصیت، اخلاق و رفتار، ‌بر اساس تصمیم شورای طبقه ­بندی حسب مورد در زندان­های بسته یا مراکز حرفه­آموزی و اشتغال نگهداری می­شوند مگر آنکه مقام قضایی صادرکننده حکم در رأی صادره محل خاصی را برای نگهداری محکوم تعیین نموده باشد.»

 

همان‌ طور که مشاهده می­ شود تشخیص اینکه زندانیان باید در کجا نگهداری شوند در درجه اول در صلاحیت قاضی صادرکننده رأی و پس از آن شورای طبقه ­بندی و آنهم ‌بر اساس وجود آیتم­هایی ازقبیل نوع و میزان محکومیت، پیشینه کیفری و غیره است. حال آنکه در آیین­ نامه سابق در مواد ۸ و ۱۰ به ترتیب مجرمانی که باید در زندان نیمه­باز و باز نگهداری می­شدند طبقه ­بندی شده بودند. بموجب این مواد:

 

ماده ۸ : «زندانیان زیر در زندان نیمه­باز نگهداری می­شوند:

 

الف: محکومین جرایم عمدی.

 

ب: محکومین به جزای نقدی که به لحاظ عجز از پرداخت جزای نقدی تحمل کیفر حبس ‌می‌کنند.

 

ج: محکومین مالی موضوع ماده ۲ قانون نحوه اجرای محکومیت­های مالی.

 

د: محکومین به حبس در جرایم عمدی با شرایط زیر:

 

1. 1. محکومین به حبس تعزیری تا دو سال.

 

1. 1. محکومین به حبس بیش از دو سال تا ۱۵ سال به شرط تحمل ۱۱۰ روز از مدت محکومیت در زندان بسته.

 

1. محکومین به حبس بیش از ۱۵ سال و حبس ابد به شرط تحمل دو سال ازمدت محکومیت در زندان بسته.»

همچنین مطابق ماده ۱۰ : «زندانیان زیر در زندان باز نگهداری می­شوند:

 

الف: محکومین جرایم غیرعمدی.