1-علت انتخاب موضوع
یكی از امور مهم روزمره در زندگی خانواده ها در سراسر جهان خرید پایاپای یا نقدی كالا وخدمات بوده و هست. روش های خرید و عادات مربوط به آن مختلف و گاهی متضاد می باشد، بسته به اینكه خریدار چه كسی و یا محل خرید كجاست . خواسته اصلی در تمام مجتمعهای تجاری ایجاد محیطی خوشایند برای خرید كالا ودریافت خدمات و نیز برآورد یک نیاز اجتماعی است .انسان در جستجوی ارتباط دیگران است . در بازارهای ابتدایی كه برای رسیدن به آن مردم غالباً برای عرضه كالاهای خود از مناطق دور افتاده كیلومترها راه می پیمودند ، شاید جنبه اجتماعی مهمترین قسمت از تجربه شخص در بازار می بود . در اینجا بازار بصورت جشنواره ای درآمده ونقش مركز تجمع و تفریح آخر
هفته را بازی می كرد . این جنبه اجتماعی و مهم بازار تدریجاً براثر تبدیل روش های روستائی به پیچیدگی و تجربه مختص زندگی شهری نقش خود را از دست داد. در شهرهای بزرگ ، مراكز تجاری در مناطق مركزی كار بوجود آمد.اینها در نزدیكی تأسیسات اداری و فراغت قرار گرفته ، دینامیک روش های زندگی شهری را تشكیل می دادند
2- بیان مسئله
بازار و یا مركز خرید، به مفهوم كلی كلمه، به معنای محل سرپوشیده و یا غیر است كه تجمع تعدادی فروشگاه چه از یک صنف و چه از اصناف مختلف را در بر گرفته و به عنوان كانون داد و ستد، فعالیت می‌كند. از نظر اقتصادی، واژة «بازار» به حوزه‌هایی اطلاق میگردد كه ارتباط مستقیم میان عرضه و تقاضا را برقرار نماید. به صورتی كه پس از انجام بررسی‌هایی كه برای تعادل قیمت لازم است، در آن نرخ ثابتی برای هر كالا به وجود آید.
تعریف بازار از زبان پروفسور «هاردی» بدین گونه است:
«بازار عبارت است از محل یا مكانی كه در آنجا عرضه و تقاضا، به منظور تعیین قمیت واحد، تلاقی كنند. بازار محل جغرافیائی است كه عده‌ای از افراد را كه داد و ستد آن ها منجر به ایجاد عرضه و تقاضا و قیمت واحد می‌شود در خود جمع می کند.»
در حال حاضر در کشور ما ،کمبود مراکز تجاری که تامین کننده نیازهای افراد باشداحساس میگردد. در راستای ایجاد چنین بستری ،طرح این پروژه بادر نظر گرفتن معماری خاص با توجه به غنای معماری ایرانی از یک طرف و استفاده از معماری مبتنی بر تکنولوژی جهانی از سوی دیگر شکل گرفته است.
استفاده از اصول معماری و شهرسازی جهت احداث چنین مرکزی می تواند باعث ایجاد یکپارچگی با محیط اطراف خود به عنوان عنصری فعال در چرخة بازرگانی و تجاری کشور باشد.
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
169
6-1- مشخصات جغرافیایی بافت قدیم سبزوار 170
6-2- بررسی بافت قدیم، ویژگیها و مشخصات آن 175
6-2-1- تراكم و دانه بندی بافت قدیم.. 181
6-2-2- جمع بندی ویژگیهای بافت قدیمی شهر سبزوار.. 182
6-3- آثار و بناهای باارزش تاریخی در بافت قدیم سبزوار 186
عنوان صفحه
6-4- كاربری‌های موجود در بافت قدیم سبزوار 193
6-5- شبكه‌های ارتباطی 201
6-5-1- راه‌های درون منطقه‌ای.. 201
6-5-2- راه‌های درون شهری.. 201
6-5-3- بررسی وضعیت خیابانهای محصور كنندة بافت قدیم به لحاظ ساختار ارتباطی و شریانی آن.. 204
6-5-4- طبقه بندی معابر بافت قدیم از نظر سلسله مراتبی بر حسب نقش و عملكرد.. 205
6-5-5- گذرهای قدیمی بافت قدیم سبزوار.. 206
6-6- مسائل و مشكلات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 210
6-6-1-مشكلات مربوط به شبكة معابر بافت.. 210
6-6-2-كمبود عناصر خدماتی، تأسیساتی و تسهیلات شهری و زیر بنایی 212
6-6-3- فرسودگی و فشرده بودن بناهای موجود در بافت قدیمی 215
6-6-3-1- خصوصیات كالبدی مساكن بافت قدیم سبزوار.. 217
6-6-3-1-1- كیفیت ابنیه.. 217
6-6-3-1-2- عمر ساختمان.. 218
6-6-3-1-3- نوع مصالح ساختمانی.. 218
6-6-3-1-4- تعداد طبقات.. 218
6-6-3-1-5- نحوة تصرف مسكن.. 219
6-6-3-1-6- مساحت زیر بنا و تعداد اتاقهای واحدهای مسكونی موجود در بافت قدیم.. 220
6-6-4- تعارض بخشهای بافت قدیم با ساختار كلی شهر.. 220
6-6-5- تراكم و تمركز فعالیت‌ها.. 220
6-6-6- كاهش ارزشهای محله‌ای و سكونتی.. 221
عنوان صفحه
6-6-7- انحطاط كیفیت فرهنگی و بصری.. 221
6-7- امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 222
6-7-1- فرسودگی و وجود سطوح مخروبه در بافت.. 222
6-7-2- امكانات شبكة حمل و نقل.. 222
6-7-3- امكانات، تاسیسات و تجهیزات زیرساختی.. 223
6-8- اهداف بهسازی بافت قدیم ناشی از مسائل، مشكلات و پتانسیل‌های موجود 223
فصل هفتم : آزمون فرضیات و نتایج 229
7-1- بررسی فرضیه‌ها 230
7-1-1- فرضیه اول.. 230
7-1-2- فرضیه دوم.. 235
7-1-3- فرضیه سوم.. 241
7-1-4- فرضیه چهارم.. 248
1-3-5-بافت قدیم، عامل تبادل فرهنگ.. 252
2-3-5-طراحی شهری : تجلی و تبلور فرهنگی.. 253
فصل هشتم : ارائه راهكارها و پیشنهادات 258
ارائه راهكارها و پیشنهادات 259
منابع و مأخذ 264
منابع انگلیسی : 272
منابع الكترونیكی : 273
فهرست جداول
عنوان صفحه
جدول (4-1 ) بخش ها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار 91
جدول (4-2) : جمعیت و مشخصات آن در شهرستان سبزوار (85-1345) 113
جدول ( 4-3 ) تحولات تراكم نسبی جمعیت شهرستان سبزوار طی دهة 1385-1375 114
جدول ( 4-4 ) مشخصات نواحی شهری سبزوار بر حسب تقسیمات شش گانه سال 1373 116
جدول ( 4-5) درصد گروه های سنی عمده نسبت به كل جمعیت شهر سبزوار در سالهای
35 تا 85 119
جدول ( 4-6 ) توزیع و تركیب سنی و جنسی جمعیت سبزوار به تفكیک مرد و زن در سال 1385 121
جدول (4-7) نسبت جنسی جمعیت شهر سبزوار طی سالهای35 تا 85 122
جدول (4-8 ) حجم و جمعیت غیربومی در شهر سبزوار 123
جدول ( 4-9) جمعیت 6 ساله و بیشتر بر حسب جنس، سن، وضع سكونت به تفكیک استان و شهرستان در سال 1385 126
جدول ( 4-10 ) درصد گروه های سنی عمده در بافت قدیم شهر سبزوار در سالهای 65 و 75 129
جدول (4-11 ) مقایسه نسبت جنسی در بافت قدیم در مقایسه با كل شهر در سالهای
65 و 75 130
جدول ( 4-12 ) منشأ استانی مهاجران وارد شده به بافت قدیم سبزوار در سال 1382 131
جدول ( 4-13 ) توزیع فضایی جمعیت در بافت قدیم در سالهای 65 و 75 و 85 134
جدول (4-14) مقایسه درصد باسوادی شهر سبزوار و بافت قدیم سال 65 و 75 و 85. 138
عنوان صفحه
جدول (4-15) درصد باسوادی در قطعات (محلات) بافت قدیم سبزوار در سالهای 65 و 75. 139
جدول (4-16 ) تعداد و درصد شاغلین در زیربخش‌های خدمات و بازرگانی سبزوار در
سال 1375 144
جدول (4-17) تعداد و درصد شاغلین در بخشهای صنعت و معدن و ساختمان سبزوار
در سال 1375 145
جدول (4-18) مقایسه وضعیت اشتغال در بافت قدیم سبزوار به تفكیک قطعات در
سالهای 65 و 75 146
جدول (4-19) مقایسه جمعیت فعال و نسبت فعالیت در بافت قدیم و شهر سبزوار در
سالهای 65 و 75 148
جدول (6-1) توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم سبزوار 198
جدول(6-2) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة الف در خصوص مشكلات ناشی از ضعف دسترسی‌ها در بافت قدیم سبزوار 211
جدول (6-3) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 214
جدول ( 6-4 ) طبقه بندی بناهای مسكونی موجود در بافت قدیم سبزوار بر اساس كیفیت 217
جدول ( 6-5) تعداد طبقات واحدهای مسكونی بافت قدیم سبزوار 219
جدول(6-6) محدودیت‌ها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم سبزوار 227
جدول (7-1) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة الف در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهبود وضعیت دسترسی به خارج از بافت 232
عنوان صفحه
جدول(7-2) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ب در خصوص مشكلات و محدودیت‌های مربوط به عناصر خدماتی در داخل بافت قدیم 237
جدول (7-3) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ب در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهره‌مندی بهتر از عناصر خدماتی موجود 239
جدول (7-4) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات ناشی از كیفیت و نوع معماری واحدهای مسكونی موجود در بافت قدیم 242
جدول (7-5) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مهمترین دلایل نوسازی سكونت‌گاه های قدیمی موجود در بافت قدیم از دیدگاه ساكنین بافت 244
جدول(7-6) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامة ج در خصوص مشكلات ناشی از فشردگی مساكن موجود در بافت قدیم 246
جدول(7-7) نتایج حاصل از نمونه‌گیری‌های پرسشنامه ج در خصوص پیشنهادات ساكنین بافت جهت حفظ و احیای بافت قدیم سبزوار 257
فهرست نمودارها
عنوان صفحه
نمودار (4-1) منحنی آمبروترمیک شهرستان سبزوار (2003-1954) 107
نمودار (4-2) بیوكلیماتیک اولگی شهر سبزوار- دوره زمانی (2003-1954) 109
نمودار (4-3) هرم سنی جمعیت شهر سبزوار -1385 120
نمودار (6-1) توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم سبزوار 199
نمودار (6-2) : مشكلات ناشی از ضعف دسترسی‌ها در بافت قدیم سبزوار 211
نمودار (6-3) : مشكلات زیست محیطی بافت قدیم سبزوار 215
نمودار (7-1) وضعیت دستیابی به شبكه معابر بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 230
نمودار (7-2) وضعیت دسترسی به شبكه ارتباطی بافت قدیم در مقایسه با بافت جدید 231
نمودار (7-3) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهبود وضعیت دسترسی به خارج از بافت 232
نمودار (7-4) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (الف) 234
نمودار (7-5) مشكلات و محدودیت‌های مربوط به عناصر خدماتی در داخل بافت قدیم 237
نمودار (7-6) پیشنهادات ساكنین بافت قدیم جهت بهره مندی بهتر از عناصر خدماتی موجود 239
نمودار (7-7) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ب) 240
نمودار (7-8) مشكلات ناشی از كیفیت و نوع معماری واحدهای مسكونی موجود در
بافت قدیم 242
نمودار (7-9) مهمترین دلایل نوسازی سكونت گاه قدیمی موجود در بافت قدیم از دیدگاه
ساكنین بافت 244
عنوان صفحه
نمودار (7-10) : مشكلات ناشی از فشردگی مساكن موجود در بافت قدیم 246
نمودار (7-11) میزان علاقمندی ساكنین بافت جهت سكونت در بافت قدیم با توجه به سئوالات پرسشنامه (ج) 247
نمودار (7-12) پیشنهادات ساكنین بافت جهت حفظ و احیای بافت قدیم سبزوار 257
فهرست نقشه‌ها
عنوان صفحه
نقشة (4-1) تقسیمات سیاسی استان خراسان رضوی به تفكیک شهرستان، بخش و دهستان………………………………… 92
نقشة (4-2) بخش‌ها، مراكز و دهستانهای شهرستان سبزوار 93
نقشة (4-3) سازمان فضایی شهرستان سبزوار……… 94
نقشة (4-4) منطقه‌بندی كالبدی شهر سبزوار…….. 118
نقشة (4-5) تراكم خالص مسكونی در بافت قدیم سبزوار به تفكیک قطعات(1375)…………………………….. 136
نقشة (4-6) تراكم ناخالص شهری در بافت قدیم سبزوار به تفكیک قطعات(1375)…………………………….. 137
نقشة (5-1) مراحل توسعه فیزیكی شهر سبزوار…… 161
نقشة (6-1) موقعیت بافت قدیم شهر سبزوار…….. 172
نقشة( 6-2) قطعه بندی بافت قدیم سبزوار(براساس محلات) 173
تصویر(6-1) عكس هوایی بافت قدیم سبزوار سال 1358 174
نقشة (6-3) محله‌بندی بافت قدیم سبزوار………. 185
نقشة (6-4) موقعیت عناصر و فضاهای تاریخی در بافت قدیم سبزوار 192
نقشة (6-5) كاربری‌های موجود در بافت قدیم سبزوار 200
نقشة (6-6) محورهای ارتباطی شهر سبزوار با شهرستان‌های اطراف 203
نقشة (6-7) سلسله مراتب راه های ارتباطی در بافت قدیم سبزوار 209
پیشگفتار
ایران با تاریخ بلند شهر نشینی دارای كهن شهرها و سكونت‌گاه های باستانی متعدد و متنوع در زیست بوم‌های گوناگون سرزمینی است. چشم اندازی گذرا بر سیمای شهرنشینی ایران بافتهای قدیمی پرارزشی را به نمایش می‌گذارد كه میراث‌های فرهنگی این جامعه كهن در آنها نهفته است اما در چند دهه اخیر بافتهای مزبور تحرك و نشاط گذشته خود را از دست داده و در آستانه ویرانی و تخریب قرار گرفته و محیطی نامناسب و بسیار كم رونق را برای زندگی ساكنین خود به وجود آورده است ولی با وجود همة این مسائل در ارزش وجودی آنها جای هیچ گونه شك و تردیدی نیست و تصور ما بر این است كه پژوهش و مطالعات بنیادی و شناخت جغرافیایی از این بافتهای شهری نخستین گامی است كه برای هر گونه حركت عمرانی با هدف بهسازی و باز زنده‌سازی آنها ضرورت كامل دارد.
بطور كلی بافتهای قدیم به عنوان بخشهای مهمی از شهرها كه نشان دهندة گذشته و هویت آنها بوده در بیشتر كشورهای دنیا مورد توجه ویژه قرار دارند. در كشور ما نیز كه سابقة شهرنشینی كهن و دیرینه‌ای دارد و به عنوان هسته اولیه شهر و قسمتی كه نحوه اندیشیدن و نگرش نیاكان ما را در جنبه‌های مختلف زندگی نشان می‌دهد مورد توجه معماران و برنامه‌ریزان شهری قرار داشته و عموماً از زاویه و دید فرهنگ، هنر و زیبایی شناسی آن را بررسی می‌كنند و با هدف اصلاح كالبدی و سامان دهی آنها برنامه‌ها و راهكارهایی را ارائه می‌كنند. بافت قدیم سبزوار نیز به مانند بافت قدیمی سایر شهرها با توجه به دارا بودن ارزشهای تاریخی و فرهنگی و داشتن مشكلاتی نظیر افول كیفیت كالبدی، وضعیت وخیم زیست محیطی، دشواری دسترسی و مشكلات ترافیكی، كمبود عناصر خدماتی و انحطاط كیفیت فرهنگی و بصری نیازمند ارائه برنامه‌ها و راهكارهایی جهت ساماندهی و احیاء میباشد. بدین ترتیب تحقیق حاضر در هشت فصل به شرح زیر تدوین یافته است.
فصل اول شامل طرح تحقیق میباشد. در این فصل با طرح مسأله، ضرورت و اهمیت آن و با توجه به اهداف آن فرضیات تحقیق مشخص گردیده است و با توجه به محدوده مورد مطالعه جامعه آماری و حجم نمونه، روش تحقیق و چگونگی تجزیه و تحلیل اطلاعات مشخص شده است.
در فصل دوم چهارچوب نظریه تحقیق اعم از نظریه‌ها و راهبردهای ارائه شده در رابطه با بهسازی بافت قدیم تبیین گردیده است بررسی دیدگاه های نظری در این رابطه و آشنایی با چگونگی برخورد با بافتهای قدیمی در كشورهای مختلف جهت استفاده در تجزیه و تحلیل و ارائه راهكارهای پیشنهادی میباشد.
در فصل سوم به بررسی سیاست‌ها و قوانین مداخله در بافت قدیم و بهسازی و نوسازی آن در شهرهای ایران در مقاطع زمانی مختلف پرداخته شده است.
در فصل چهارم به بررسی ویژگیهای طبیعی، جمعیتی و اقتصادی سبزوار با تأكید بر بافت قدیم پرداخته شده است.
در فصل پنجم به بررسی جغرافیایی شهری و شهرشناسی سبزوار و روند توسعة فیزیكی شهر از آغاز تا اوایل قرن حاضر پرداخته شده است زیرا بهسازی بافت قدیم باید با توجه به پیشینه تاریخی و سیر و روند شكل گیری و تحول بافت شهر در ادوار مختلف تاریخی صورت بگیرد.
در فصل ششم به شناخت دقیق بافت قدیم سبزوار، ویژگیها، مشخصات شبكه معابر، نحوه توزیع كاربری‌ها در بافت قدیم، خصوصیات كالبدی مساكن ، محدودیت‌ها و امكانات فیزیكی ـ كالبدی بافت قدیم و اهداف برنامه‌های بهسازی بافت پرداخته شده است
و سرانجام در فصل هفتم با بهره گرفتن از نتایج پرسشنامه‌ها به بررسی آزمون فرضیات و نتایج پرداخته شده است.
و سرانجام در فصل هشتم به ارائه راهكارها و پیشنهادات پرداخته شده است.
فصل اول :
طرح تحقیق
1-1- بیان مسئله و تشریح ابعاد آن
بافتهای فرسوده و ناكارآمد شهری بخش قابل توجهی از سطح شهرهای كشور را تشكیل می‌دهد این بافتها از یک سو از طیف گسترده مشكلات كالبدی، عملكردی، ترافیكی و زیست محیطی رنج می‌برند و از سوی دیگر مهمترین پتانسیل شهرها برای استفاده از زمین جهت اسكان جمعیت، تامین فضاهای باز خدماتی و نیز بهبود زیست محیطی محسوب می‌شوند. ضمناً مشكلات كالبدی كه بافتهای قدیمی با آن روبرو هستند فرسودگی شدید بناها، مشكلات مربوط به شبكه معابر نامنظم و ناكافی در بافت، تراكم و پیوستگی اجزاء بافت، مسائل و مشكلات مربوط به تیپ و نوع بناهای مسكونی، مسائل ناشی از مصالح به كار رفته و نحوه مرمت بناها و كمبود خدمات و تأسیسات و تسهیلات شهری و زیربنایی و … هستند كه بافت قدیمی شهرها را در پاسخگویی به نیازهای امروزی زندگی دچار نارسایی‌های كرده است (شماعی و پوراحمد، 1384، ص 123).
در اینكه شهر پدیده‌ای تاریخی است تردیدی وجود ندارد. چنین پدیده‌ای نمی تواند از پیشینه خود بگسلد از این رو در رشد و توسعه فضایی، كالبدی توجه به ویژگیهای بومی ضروری است. بخش چشمگیری از تاریخ و فرهنگ شهر در كالبد آن تجلی می‌یابد كه نشان دهنده
ارزشها، باورها، اعتقادات، هنرها، توان فنی و ساختار اجتماعی – اقتصادی و سیاسی و … نسل‌های گذشته است (همان منبع : ص 37).
بافتهای تاریخی علاوه بر اینكه واجد ارزشهای زیبایی شناختی و هویت بخشی شهرهای ما هستند هنوز در بسیاری از شهرها محل سكونت و معیشت میلیونها نفر از شهروندان به شمار
می‌روند (كلانتری و حاتمی نژاد، 1385 : ص 139).
از این رو، چنانچه در جهت بهبود مشكلات در بافت قدیمی شهرها برنامه ریزی اصولی و صحیحی صورت نگیرد روند فرسودگی و تخریب بافتهای قدیمی تسریع گشته تا جائی كه حتی حیات شهری به خطر خواهد افتاد.
شهر سبزوار یكی از شهرهای كهن در استان خراسان رضوی میباشد كه به لحاظ تاریخی دارای قدمت طولانی میباشد و بافت قدیمی آن دارای ارزش و اعتبار تاریخی میباشد. اقداماتی كه جهت بهبود مشكلات و بافت قدیم شهر سبزوار صورت می‌گیرد نباید تنها در قالب اقدامات كالبدی، اصطلاحاً بازسازی از نوع تخریب و دوباره ساختن باشد زیرا در بسیاری از هسته‌های قدیمی، آنچه دارای ارزش است نه تنها كالبد موجود و بناها و ساخت شهرهای آن، بلكه گذرها، مراكز محله ای، روابط اجتماعی بین ساكنین، یادمان‌ها و نشان‌های بافت است كه دارای ارزش اجتماعی و فرهنگی است لذا در بسیاری از عرصه‌ها بهسازی بافت و اقدام خرد و مشاركتی با مردم ساكن در آن شیوه بسیار مطلوب و پایداری را ارائه می‌دهد كه می‌تواند در طول دوره كوتاه مدت صورت پذیرد و رفاه شهروندی را در بافت فراهم سازد.
از آنجا كه بافت قدیم شهر سبزوار به مانند بافت قدیمی بسیاری از شهرها دارای ارزشهای تاریخی، فرهنگی و اجتماعی میباشد و از سوی دیگر، این بافت نیز به مانند بافت قدیمی سایر شهرها از مشكلات كالبدی، عملكردی، زیست محیطی و اجتماعی رنج می‌برد لذا جهت جلوگیری از روند فرسودگی و تخریب بافت، برنامه ریزی جهت بهسازی بافت قدیم لازم و ضروری است.
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
ماهیان استخوانی دریای خزر و سواحل ایرانی آن از تنوع زیادی برخوردار نمیباشند و به غیر از گونه مربوط به شگ ماهیان، سایر گونه ها جزء ذخایر ساحلی محسوب گردیده و لذا به لحاظ حجم و مقدار در حد کوچک و پایینی هستند. ماهی سفید گونهای منحصر به فرد، بومی و دارای ارزش اكولوژیكی، اقتصادی و غذایی فراوان میباشد (صمدانی و همکاران، 1388). ماهی سفید حدود 78% از کل صید ماهیان استخوانی و 6/76% از کل درآمد ماهیگیران در سواحل جنوبی دریای خزر تشکیل می دهد(افرایی،2010).
این ماهی، به عنوان یکی از گرانبهاترین ماهیان استخوانی در بخش جنوبی دریای خزر از جمله ماهیانی است که جهت تخمریزی از دریا به رودخانهها مهاجرت نموده و بر این اساس در قالب دو شکل مهاجرتی به رودخانهها و مناطق دارای آب غیرشور مهاجرت مینمایند: مهاجرت پائیزی برای مهاجرین پائیزی و مهاجرت بهاره برای مهاجرین بهاری که دو زمینه متفاوت تخمریزی را بوجود آورده است و بر این اساس میتوان ماهی سفید را در دو گروه تخمریزی در بستر شنی (بهاره) و تخمریزی ضروری بر روی گیاهان (پاییزه) تقسیم بندی نموده، گروه دوم بهعنوان گیاهدوستها دارای وزن بالاتر و طول بیشتر میباشند.. این ماهی معمولا دارای اندازه متوسط در حدود70-45 سانتی متر و وزن 5 کیلوگرم بوده و رشد بسیار سریعی دارد(خانی پور و ولی پور،2006). طول عمر این ماهی در دریای خزر10-9 سال بوده (عبدالمالکی،2007) و صید سالانه این ماهی در این دریا از 20 مهرماه شروع و تا 25 فروردین ماه ادامه می یابد. ماهی سفید در حوزه ایرانی دریای خزر دارای دو فرم بهاره و پاییزه بوده و برای تخم ریزی و تکثیر طبیعی وارد منابع آب شیرین رودخانه ها و تالابهای حاشیه این دریا می شود.(رضوی صیاد). عمده پراکنش ماهی سفید در دریای
خزر، مربوط به مناطق جنوبی و جنوب غربی این دریا بوده و به ندرت به مناطق شمالی دریای خزر و رود ولگا مهاجرت می
کند(عمادی،1356).
پراکنش ماهی سفید در طول سال و نسبت به تغییرات فصول و دمای آب با تغییراتی توام بوده، بطوریکه در اوایل فصل زمستان به دلیل برودت بیشتر آب در سواحل استان گیلان نسبت به سواحل استان مازندران، ماهی سفید تا حدودی مهاجرت بیشتری به سمت مناطق شرقی و گرم تر این استان داشته و بطور کلی به سمت عمیق تر دریا مهاجرت کرده و از ساحل دور می شود. ولی با نزدیک شدن فصل بهار و آمادگی ماهی سفید برای تخمریزی، از اسفند ماه هر سال، حضور ماهی سفید در مناطق ساحلی بیشتر گردیده و در فروردین ماه به اوج خود می رسد(کازانچف،1963).
بیان مسئله
ماهیان استخوانی دریای خزر اكثرا جزء ذخایر ومنابع ساحلی محسوب شده و لذا از ذخایر بسیار بالایی برخوردار نمی باشند و به راحتی تحت تاثیر فشار صید و صیادی تغییرات و نوسانات شدیدی را نشان می دهند بر این اساس ماهی سفید نیز كه با ارزش ترین گونه ماهیان استخوانی در این دریاست تحت تاثیر چنین فشارهایی می باشد و می توان ادعا كرد در صورتیكه بازسازی ذخایر این گونه در دستور كار سازمان شیلات ایران قرار نمی گرفت چه بسا نسل آن با خطر نابودی مواجه می گردید.
از طرفی با وجود اهمیت اکولوژیکی و اقتصادی ماهی سفید دریای خزر، اطلاعات کمی در رابطه فاکتور های محیط و بیولوژیکی تاثیر گذار بر صید و مهاجرت این دسته از ماهیان در سواحل ایرانی دریای خزر وجود دارد( افرایی،2010). از طرفی اندازه گیری طول و وزن ماهیان دارای کاربردهای متعددی در علوم زیستی ماهی و از جمله در تعیین دقیق مراحل رسیدگی جنسی آن میباشد. طول کل معمولاً با فاکتورهایی نظیر وزن، سن، بلوغ، میزان همآوری، دارای ارتباط نزدیکی بوده، به گونه ایی که میتوان با تعیین هر یک از اشکال طولی، تخمینی از وضعیت وزنی و بلوغی و هم آوری آنها داشته باشیم( امینیان فتیده و همکاران، 1386). و این در حالیست که تغییرات محیطی دریای خزر تاثیر زیادی بر روی عوامل بیولوژیکی، ظاهر و تخمریزی ماهی سفید دریای خزر دارد. یک سیستم منطقی شیلاتی باید بیشترین ستانده با ارزش اقتصادی را، با حداقل هزینه و نیروی کار و مواد لازم، برای بهبود سطح تولید جمعیت تامین نماید.
بنابراین نتایج این پژوهش در بهره برداری اصولی، ایجاد توسعه پایدار و شناخت جامع از موجودات منابع دریایی تاثیر بسزایی دارد.
اهداف تحقیق
اهداف کلی:
- بررسی میزان تاثیر عوامل محیطی، بر روی صید ماهی سفیددر حوضه جنوب غربی دریای خزر
- بررسی میزان تاثیر عوامل بیولوژیکی بر روی مهاجرت ماهی سفیددر حوضه جنوب غربی دریای خزر
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
جوامع بشری همواره خواهان امنیت و هدایت اجتماعی بوده و هستند و برای رسیدن به این مطلوب از هیچگونه کوششی فروگذار نمی کنند. بدون شک عامل امنیت ،به روند توسعه همه اقشار جامعه کمک می کند و سرانجام به توسعه همه جانبه می انجامد. امنیت و آسودگی خاطر ناشی از آن موجب رشد است زیرا که فرد به جای اندیشیدن به دغدغه های فکری حفاظت از جان و مال و آبرو و ابتدایی ترین نیازهای خویش به خلاقیت و تخصص و خدمت به اجتماع متمایل می گردد.
زنان این قربانیان ستم دیده ی تاریخ که چه از قرنها پیش که تولدشان ننگی بزرگ تلقی می شدو زنده به گور کردنشان افتخاری مقدس و چه حال در عصر روشنفکری همواره شهروند دوم بودن و جنس دوم بودن را یدک کشیده اند، هرچند که داعیه روشنفکران در کشورهای به اصطلاح متجدد و به ظاهر مترقی تکیه بر برابری حقوق زن و مرد بوده است ولی عملاً حاکی از عدم تفکر و پذیرش جامعه در برابری زنان و مردان است.
زنان علی رغم اینکه در طول ادوار دچار محدودیتهایی در خانه و اجتماع و محیط کار و تحصیل و زندگی بوده اند ولی بی شک توانسته اند تا کنون لیاقت ، کاردانی ومورد اعتماد بودن خود را ثابت نمایند.
ولی متاسفانه در تمام جوامع بشری شاهد این نابرابریها و به راحتی نادیده انگاشتنها بوده ایم . با شکل گیری دولتها، مسئولیت برقراری امنیت و آرامش برای افراد جامعه، به این نهاد محول شده است که امنیت و آرامش را برای تمام اقشار جامعه به ارمغان بیاورد ولی بارها و بارها شاهد این تسامح و غفلت دولتها در بیان مسئله و ارائه راهکار عملی و ضمانت اجرای کار آمد در خصوص حقوق زنان بوده ایم. حقوقی که در پایمال شدن آن شکی نیست زنان همواره انواع خشونت ها را تحمل کرده اند و هرگز مورد حمایت کیفری و حقوقی لازم از سوی دولتها نبوده اند و طی سده های متوالی در حاشیه قرار داشته اند. مردان در طول تاریخ با تکیه بر فرهنگ مردسالاری به ایفای نقشهای اجتماعی پرداخته و آن را تعمداً به انحصار خود درآورده اند و تبعاً زنان از پذیرش مسئولیتها در جامعه محروم مانده اند.
به نظر می رسد امروزه بهره برداری، شکلهای جدیدی به خود گرفته است و قربانیان اصلی این بهره برداری (خشونت) زنان و کودکان می باشند چه به لحاظ آسیب پذیر بودن در واقع نخستین و بیشترین بزه دیدگان این پدیده اند.
در واقع مهمترین مسئله این است که برای تغییر موقعیت در جامعه ابتدا زنان باید خودشان را تغییر دهند. اگر تغییر بر همایش ها و یا نوشتارهای جرم شناسانه و جامعه شناسانه و یا حتی با تکیه بر قوانین و یا حقوق بشری تاثیری قطعی نمی توان گذاشت زیرا همانگونه که در قرآن کریم مقرر شده است ( ان الله لایغیر ما به قومی حتی لا یغیر و بما انفسهم) یعنی تا قومی خود را تغییر ندهد، تغییری در آن جامعه ایجاد نخواهد شد.[1] نهایت اینکه مجموعه ای حاضر، نگرشی نه بدبینانه بلکه واقع بینانه ایی است بر وضعیت زنان بزه دیده و با نگاهی ژرف به پدیده خشونت علیه زنان با تلقی این موضوع بعنوان رفتاری ضد اخلاقی بیش از کنشی جنایی در دو بخش به بحث و بررسی این موضوع می پردازد. لیکن برای روشن تر شدن مطلب و آشنایی با موضوع، به بررسی اهداف تحقیق ، فرضیات و ابعاد کاربردی آن می پردازیم.
الف- بیان مسئله
خشونت علیه زنان گونه ای از بزه دیدگی خاص محسوب می شود که می تواند به اشکال مختلف جسمانی، روانی، جنسی، اقتصادی و
اجتماعی در درون و یا بیرون از محیط خانواده از قبیل قتل های ناموسی ، قاچاق زنان و … بروز نماید. پدیده خشونت علیه زنان در کلیه جوامع انسانی اعم از جوامع عقب مانده ، در حال توسعه و پیشرفته وجود دارد و این امر باعث شده است که اندیشمندان بویژه طرفداران احقاق حقوق زنان از آنان به عنوان مهمترین گروه های بزه دیدگان آسیب پذیر/ خاص یاد کنند و در نتیجه تدابیری را برای کاهش و یا پیشگیری از وقوع « خشونت علیه زنان» بیندیشند. سیاست جنایی ایران در مواجهه با چنین اعمال بزهکارانه در برخی موارد با جرم انگاری بعضی رفتارهای خاص که بواسطه ی آنها زنان قربانی می شوند به حمایت کیفری از آنان پرداخته و در برخی جرایم مهمتر علیه تمامیت جسمی آنها نظیر قتل، قطع عضو و غیره تبعیض منفی را اتخاذ کرده است. با این وجود، در مورد حمایت از زنانی که تحت خشونت قرار دارند خلاءهای قانونی دیده می شود در سیاست جنایی انگلستان نیز تمهیدات قانونی نسبتاً کامل و سازمان یافته در قالب قوانین و مقررات مختلف درباب مبارزه با خشونت علیه زنان و بزه دیدگی آنان بویژه در دهه 70 قرن بیستم میلادیی به بعد صورت گرفته است.
جامعه بین المللی یعنی سازمان ملل متحد و قبل از آن جامعه ملل نیز فعالیتهای زیادی را در قالب تصویب اسناد بین المللی داشته که مهمترین و جامع ترین آن کنوانسیون رفع هر گونه تبعیض علیه زنان مصوب 1979 است و برگزاری کنفرانس ها و همایش ها در جهت حمایت از زنان انجام داده است .در تحقیق حاضر به دنبال بررسی و شناسایی ریشه های گوناگون خشونت علیه زنان بویژه در ایران از منظر جرم شناسی علت شناختی و سپس ارائه راهکارها و برنامه های پیشگیرانه مرتبط بطور کلی و بویژه در قلمرو سیاست گذاری تقنینی داخلی (ایران) و بین المللی (سازمان ملل متحد) هستیم.
ب- اهمیت و ضرورت تحقیق
از جمله دلایل اصلی پرداختن به موضوع بزه دیدگی زنان (خشونت علیه زنان) در ایران را می توان اشاره کرد:
- غالب تحقیقات و مطالعاتی که تا کنون در حوزه زنان در ایران صورت گرفته، بر محور بزهکاری زنان و تحلیل جرم شناختی آن (ویژگیهای بزهکاری زنان، انواع آن و عوامل موثر در بروز آن) بوده است و بزه دیدگی زنان وعلل و عوامل موثر در تکوین آن کمتر پرداخته شده است.
- آن دسته از تحقیقات و پژوهش هایی که تاکنون در حوزه بزه دیدگی زنان (خشونت علیه زنان) در کشور ایران انجام شده است، بیشتر بر محور حمایت کیفری از زنان (بزه دیدگی زنان در حوزه کیفری) بوده اند. در حالی که به موضوع بزه دیدگی زنان در حوزه جرمشناسی (بزه دیده شناسی علت شناختی) و حمایت پیشگیرانه در قلمرو سیاست جنایی پیشگیرانه از رهگذر شناسایی و بررسی ریشه ها و عوامل گوناگون بزه دیدگی زنان و خشونت علیه آنان و ارائه برنامه ها و راهکارهای پیشگیرانه به منظور حذف و خنثی سازی آن عوامل و ریشه ها پرداخته نشده است و یا حداقل در سطح کم و به شکل جزئی پرداخته شده است.
ج- اهداف تحقیق
- ترسیم وضعیت زنان مورد خشونت واقع شده در ایران
- بررسی مواردی که موجبات خشونت علیه زنان و بزه دیدگی آنان را در حقوق کیفری ایران و احیاناً انگلستان فراهم می کند.
- ارائه راهکاری در زمینه ی جرم انگاری اعمال خشونت باری که قربانیان آن بیشتر زنان هستند.
- تاکید بر حمایتهای اجتماعی، اقتصادی، پزشکی، روانی و کیفری در جهت حمایت از زنان مورد خشونت قرار گرفته در ایران در پرتو مطالعه تطبیقی.
- تاکید بر اتخاذ سیاست جنایی منسجم، هماهنگ و مبتنی بر برنامه های جرم شناختی در جهت مقابله با خشونت علیه زنان جهت ارتقاء جایگاه نظام عدالت جزایی ایران.
[1]- آزمایش ،علی ،سخنرانی در همایش زن و حقوق کیفری ،مجموعه مقالات زیر نظر نسرین مهرا ، ناشر سلبیل،تهران ،1381،ص11
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
:
اختلال وسواس فکری ـ عملی[1] با وسواس ها و اجبارهایی مشخص می شود که ایجاد پریشانی کرده و اغلب در عملکرد روزانه تداخل می کنند.
وسواس ها، افکار، تجسم ها یا تکانه هایی هستند که برای شخص بی معنی به نظر می رسند. اجبارها یا تشریفات رفتارهای تکراری عمومی و یا اعمال ذهنی هستند که در پاسخ به وسواس های فکری بوقوع می پیوندند. آنها به طور ویژه ای جهت سرکوبی و یا خنثی سازی و یا جلوگیری از حوادث ترسناک طراحی شده اند، گر چه این قصد همیشه برای مشاهده گر آشکار نیست. شبیه وسواس های فکری، تشریفات نیز برای درمانجو غیرقابل و افراطی به نظر می رسند. اغلب فعالیت های تشریفاتی به طور مستقیم به تشویق وسواسی مربوط می شوند، از قبیل تشریفات شستشو که جهت از بین بردن آلودگی طراحی شده اند و اجبارهای وارسی که ترس های مربوط به وقوع یک حادثة خطرناک را پایان می دهند (استکن و ادنافو، 1995).
در سال های اخیر بررسی الگوهای تفکر در اختلالات هیجانی و بررسی افکار ناخواسته و نقش آن در دوام اختلالات هیجانی مورد توجه پژوهشگران قرار گرفته است. طبق مطالعات عصب ـ زیست شناختی از جمله جراحی اعصاب و تصویر نگاری عصبی، نشانه های وسواس فکری ـ عملی از کژکاری مدارهای پیشانی ـ تالاموسی ـ مخطط ناشی می شود. وسواس فکری مولفه ای است که در اختلالات افسردگی و وسواسی ـ جبری نقش به سزایی ایفا می کند و منجر به تداوم و تشدید علایم اختلال و زمینه ساز بروز سایر اختلالات روانی می شود. این مدار در عملکردهای اجرایی، بازداری شناختی و پردازش های سطح بالا دخیل است (مجلسی، 1387).
بحث از ارتباط هیجان ها و حافظه به صورت کلی و افسردگی و حافظه به صورت خاص ریشه در مبحث جالب و قدیمی ارتباط شناخت و هیجان دارد. امروزه اگر چه در مورد نحوه رابطه میان شناخت و هیجان اختلافاتی وجود دارد، لیکن در اصل قضیه رابطه میان شناخت و هیجان توافق کامل به وجود آمده است. کشفیات مهم ژوزف لی دوکس نشان می دهد که در واقع دو ذهن وجود دارد؛ ذهن شناختی و ذهن هیجانی. این دو ذهن اغلب با هم هماهنگ بوده و برای تنظیم و برانگیختن پاسخ های هیجانی مناسب با هم کار می کنند. هیجان ها اطلاعات لازم برای ذهن شناختی را فرام می آورند و ذهن شناختی درون دادهای هیجانی را ارزیابی کرده و به کار می گیرد. از نظر مدار بندی عصبی نیز این دو ذهن در هم تنیده اند و تأثیرات فراوانی بر هم می گذارند، به ویژه مغز هیجانی که در مواقع اضطرار ذهن شناختی را تحت الشعاع قرار داده و مسیرهای مستقیم را برای پاسخ دهی به کار می اندازد.
امروزه در بین صاحب نظران این توافق عمومی وجود دارد که سوگیری حافظه در بیماران افسرده امری شایع است. در این رابطه ویلیامز و دریتسچل در بررسی حافظه افراد خودکشی کننده و افراد عادی، بین حافظه آنها تفاوت هایی مشاهده کردند.
با آن که افسردگی، به عوان یک اختلال خلقی شناخته می شود، بررسی های نشان می دهند که این اختلال با نارسایی های چشم گیر شناختی همراه است و از نظر ماهیت و شدت با سایر اختلال های خلقی تفاوت دارد. بررسی های مقایسه ای افراد افسرده با افراد غیر افسرده، گویایی وجود بدکار کردی ها و کاستی هایی در عملکردهای روانی ـ حرکتی و شناختی افراد افسرده در کنش های پردازش اطلاعات (هارت لاگ[2]، الوی2، وازکویز3، و دایکمن4، 1993).سرعت پردازش اطلاعات (تسورتوس5، تامسون6 و استوگ7، 2002 ؛
بیتز[3]، ساهاکیان[4] و لوی3، 1996)، حافظه بلند مدت آشکار4 (مک کوین5، گالوی6، هی7، یانگ8 و جوف9، 2002)، حافظه کوتاه مدت (پورتر10، گالاگر11، تامپسون و یانگ، 2003 ؛ مورتیز12 و همکاران، 2002)، تصمیم گیری (مورفی13 و همکاران، 2001) و برنامه ریزی (پورتر و همکاران، 2003، بیتز و همکاران، 1996) است؛ هر چند نباید این نکته را از نظر دور داشت که برخی بررسی ها، هیچ نارسایی عمده ای را در کنش های شناختی افراد افسرده در مقایسه با گروه بهنجار نشان نمی دهند (وایدبچ14 و همکاران، 2004 ؛ بارچ15 ، شلاین16، سرناسکی17 و اشنایدر18، 2003).
در نتیجه پژوهشگر در این مطالعه به این موضوع می پردازد که که با مولفه های شناختی در افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ـ عملی، افسرده و افراد بهنجار متفاوتند. ضمن اینکه مقایسه میزان نقص در مولفه های شناختی در دو گروه مبتلا به اختلال های وسواس فکری ـ عملی و افسردگی نیز از اهداف پژوهش است.
بیان مسئله:
اختلال افسردگی و وسواس فکری ـ عملی اختلالات رایجی هستند که همراه با آسیب در برخی از سیستم های کارکردی مغز می باشند (شنال[5]، 2003). شواهد فزاینده ای کاهش فعالیت پره فرونتال را در بیماران افسرده نشان می دهد (لیوتی و مایبرگ2، 2001). ناکانو3 و همکاران (2008) اظهار کرده اند، شاید بتوان فرض کرد که در درون بخش های کرتکس پره فرونتال، فعالیت پره فرونتال پشتی ـ جانبی به آزمون طبقه بندی کارت های ویسکانسین که توانایی تغییر آمایه را تعیین می کند حساس است. هر چند، در پژوهش ناکانو و همکاران (2008) بیماران افسرده، در این آزمون، عملکرد متفاوتی با گروه کنترل نشان ندادند. علاوه بر این مطالعات اخیر FMRI در طی انجام آزمون استروپ، ناکارآمدی کرتکس سینگولای پیشین و کرتکس پره فرونتال پشتی ـ جانبی را در بیماران افسرده به اثبات رسانده اند (واگنر4 و همکاران، 2006).
با توجه به شواهد بدکار کردی های مغزی در این بیماران، پژوهش های دیگر به مطالعه ی کارکردهای اجرایی در این بیماران پرداخته اند که گاهی نتایج متناقضی به دست آمده است. پژوهش ها نشان می دهند که این بیماران در کارکردهای اجرایی شامل توجه (گروسمن و همکاران، 1993؛ به نقل از راس و ابمیر5، 2006 ؛ موریتز6 و همکاران، 2002 ؛ پرتر7 و همکاران، 2003 ؛ پورسل8 و همکاران، 1997 ؛ روانکیلد9 و همکاران، 2002 ؛ تریچارد و همکاران، 1995 ؛ و میالت، 1996، زاکزانیس و همکاران، 1999؛ به نقل از هوگدال10 و همکاران، 2003)، تصمیم گیری (مورفی و همکاران، 2001) و برنامه ریزی (بیتس و همکاران، 1996؛ الیوت و همکاران، 1996؛ پرتر و همکاران، 2003)، سرعت پردازش اطلاعات، توجه انتخابی و گوش به زنگ بودن (اگلند[6] و همکاران، 2003) بازداری و سیالی کلامی (ناکانو و همکاران، 2008) نقص هایی نشان می دهند. با این حال پژوهش های دیگر چنین نقص ها و آسیب هایی را در بیماران افسرده به دست نیاورده اند. مثلاً کارکردهای اجرایی (اگلند و همکاران، 2003 ؛ کریوز2 و همکاران، 1999)، توجه (هوگدال و همکاران، 2003 ؛ پاردو3 و همکاران، 2006)، و تغییر آمایه (ناکانو و همکاران، 2008) در بین گروه بیماران افسرده و کنترل تفاوتی با یکدیگر نداشتند.
در ارتباط با اختلال وسواسی ـ اجباری نیز گر چه آسیب فیزیولوژیکی در این اختلال مجادله برانگیز است، اما شواهدی پیشنهاد می کنند که شاید مدار زیر کرتکسی فرونتال (اینسل، 1992 ؛ ساخنا و همکاران، 1998؛ به نقل از کانگ4 و همکاران، 2004)، کاهش فعالیت در بخش های کرتکس سینگولای پیشین، کرتکس پیشین حدقه ای و هسته دمی (ساخنا5 و همکاران، 2000؛ امری6 و همکاران، 2007) و کاهش اندازه ی کلی کرتکس پیشین حدقه ای (زسکو7 و همکاران، 1999) دخیل باشند. امری و همکاران (2007) اظهار کرده است که گذرگاه های زیر کرتکسی حدقه ای پیشین، بازداری پاسخ را اعمال می کنند و بنابراین شاید این بیماران، در تکالیف توجهی خیلی آسیب پذیر باشند. شواهد این فرضیه عمدتاً از افزایش میزان بروز اختلال وسواسی ـ اجباری در افراد دارای آسیب به عقده های پایه (دمارچی8 و همکاران، 2000) و مطالعات تصویربرداری عصبی کارکردی که بیش عملکردی را در مدار زیر کرتکسی فرونتال در افراد مبتلا به این اختلال نشان می دهد (ساخنا و همکاران، 1999 ؛ راچ و همکاران، 1994 ؛ به نقل از کانگ و همکاران، 2004) نشات گرفته است. کانگ و همکاران (2004) نیز در مطالعه ی خود چنین نقص هایی را مورد تأیید قرار دادند. آنها به این نتیجه دست یافتند که اندازه ی کرتکس پیشین حدقه ای در این بیماران کاهش یافته و همچنین بین شدت نشانه های اختلال و اندازه ی کرتکس پیشین حدقه ای همبستگی منفی وجود دارد، اما تفاوتی در شکنج سینگولای پسین، تالاموس و عقده های پایه نیافتند. با این حال برخی از پژوهش ها نتایج متناقضی به دست آورده اند. چنین مطالعاتی پژوهشگران را به سوی این فرضیه هدایت کرده است که بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری نقص های نوروپسیکولوژیک همراه با تغییرات در کارکرد مغز دارند و این نقص ها، نشانه های اختلال را تشدید کرده و یا تداوم می بخشند.
با توجه به مطالعاتی که نشانگر نقص هایی در ناحیه های خاصی از مغز هستند، چندین مطالعه ی نوروپسیکولوژیک سعی کرده اند این ناهنجاری ها و نقص را مورد مطالعه قرار دهند که بیشتر بر حافظه و کارکردهای اجرایی تمرکز کرده اند و نتایج متناقضی به دست آورده اند. دو پژوهش نشان دادند که در بیماران مبتلا به اختلال وسواسی ـ اجباری نقص های انتخابی در کارکرد توجه اجرایی، حافظه ی کلامی و غیرکلامی و مهارت های دیداری ـ فضایی و دیداری ـ مفهومی وجود دارد (کولز[7] و همکاران، 2004؛ مولر و روبرتس2، 2005) در حالی که برخی ها چنین نقصی (آبروزیس3 و همکاران، 1995؛ سیمپسون4 و همکاران، 2006) را مشاهده نکرده اند.
تحقیقات نشان داده اند که نقایص شناختی به عنوان یکی از جنبه های مهم افسردگی و اختلال وسواس فکری ـ عملی مطرح می باشند و افرادی که دچار این اختلال ها می باشند به درجات گوناگون تحت تأثیر نقایص شناختی قرار می گیرند و نقص در مؤلفه های شناختی درمان افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ـ عملی و افسرده را نیز تحت تأثیر قرار می دهد. این نقایص شناختی در حوزه های مختلف مانند حافظه کاری، حل مسئله، توجه انتخابی، قضاوت، نگهداری توجه، عملکردهای اجرایی و نظیر اینها مطرح می شود.
یکی از ویژگی های مهم عصب ـ روانشناختی افسردگی و وسواس فکری ـ عملی نقص در مؤلفه های شناختی می باشد و لوب پیشانی به ویژه ناحیه پیش پیشانی و قسمت هایی از لوب گیجگاهی برای تکالیف شناختی مانند حافظه کاری، قضاوت، حل مسئله، توجه، عملکرد اجرایی و انعطاف پذیری تفکر ضروری هستند (هیوز، 2004).
به طور معمول توجه انتخابی به وسیله آزمون استروپ، حافظه کاری به وسیله آزمون حافظه کاری، حل مسئله به وسیله آزمون برج لندن و عملکرد اجرایی به وسیله آزمون دسته بندی کارت های ویسکانسین مورد سنجش قرار می گیرند.
از آنجا که عملکرد در این آزمونها با لوب پیشانی و گیجگاهی مرتبط هستند. نابهنجاری در این آزمونها می تواند نشان دهنده آسیب در قسمتهای مختلف لوب پیشانی و گیجگاهی و نواحی مرتبط در افراد افسرده و افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ـ عملی باشد.
به همین دلیل در این تحقیق به مقایسه مؤلفه های شناختی افراد مبتلا به اختلال وسواس فکری ـ عملی، افسرده با افراد بهنجار از دیدگاه نوروپیسکولوژی اقدام می شود.
اهمیت و ضرورت تحقیق:
پژوهش های در زمینه بررسی مؤلفه های شناخت در افراد افسرده، وسواس فکری ـ عملی و بهنجار نتایج ضد و نقیضی داشته است. برای نمونه در حالی که برخی پژوهش ها گویای وجود آسیب های گسترده در حافظه کاری افراد افسرده اند (رزوامبیر، 2006؛ کریستوفر و مک دونال، 2005)، برخی دیگر نشان داده اند که بسیاری از کنش های حافظه در افراد افسرده دست نخورده و بدون آسیب باقی می ماند (والش و همکاران، 2007).
در برخی از پژوهش ها، بررسی های مقایسه ای افراد افسرده با افراد غیر افسرده، گویای وجود بدکار کردی ها و کاستی هایی در عملکردهای روانی ـ حرکتی و شناختی افراد افسرده در کنش های پردازش اطلاعات (هارت لاک، الوی، وازکویز و دایکمن، 1993)، سرعت پردازش اطلاعات (تسورتوس، تامسون و استوگ، 2002)، حافظه بلند مدت آشکار (مک کوین، گالوی، هی، یانگ و جوف، 2002) و حافظه کوتاه مدت (پورتر، گالاکر، تامپسون و یانگ، 2003) است.
نتایج برخی از مطالعات نوروپسیکولوژیک نشان می دهد که در OCD ، شناخت به عنوان فرایند، دچار اختلال می شود. هر چند که ماهیت دقیق این نقایص شناختی، به درستی درک نشده است و ابهام هایی در آن وجود دارد.
محقق در این تحقیق به بررسی این موضوع می پردازد که آیا حافظه کاری در آزمون حافظه کاری، توجه انتخابی در آزمون استروپ، حل مسئله در آزمون برج لندن و عملکرد اجرایی در آزمون دسته بندی کارتهای ویسکانسین در افراد افسرده، OCD و افراد بهنجار متفاوت است؟ ضمن اینکه مقایسه میزان نقص در مؤلفه های شناختی در گروه مبتلا به اختلال های افسردگی و وسواس فکری ـ عملی نیز از اهداف پژوهش است.
یافته هایی از این دست می توانند در خدمت روش های درمانی مانند شناخت درمانی قرار گیرند. بنابراین انجام چنین پژوهش هایی در راستای تدوین برنامه های درمانی ضرورت می نماید.
1- obsessive – compulsive disorder
1- Hartlag
2- Alloy
3- Vazquez
4- Dykman
5-Tsourtos
6-Thompson
7-Stough
1.Beats
2-Sahakian
3-Levy
4-Long term explicit memory
5-Mc Queen
6-Galway
7-Hay
8-Young
9-Joffe
10-Porter
11-Gallagher
12-Moritz
13-Murphy
14-Videbech
15-Barch
16-Sheline
17-Csernansky
18-Snyder
1- Shenal
2- Liotti & Mayberg
3- Nakano
4- Wagner
5- Rose & Ebmeier
6- Moritz
7- Portet
8- Purcell
9- Ravankild
10- Hugdahl
1- Egeland
2- Crews
3- Pardo
4- Kang
5- Sexena
6- Omori
7- Szesko
8- De Marchi
1- Kulz
2- Muller & Roberts
3- Abbruzzese
4- Simpson
(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)
