: سندم متابولیک با افزایش استرس اکسیداتیو و توسعه افسردگی و اضطراب در افراد مبتلا همراه است. مطالعات گزارش نموده اند که ماده کروسین، یک ترکیب کاروتنوئیدی در کلاله زعفران، از خواص آنتی اکسیدانی و ضد افسردگی برخوردار می باشد.

 

 

 

هدف: بررسی اثر کروسین بر تعادل پرو اکسیدان آنتی اکسیدان(PAB[1]) سرم در افراد مبتلا به سندرم متابولیک، و ارتباط آن با افسسردگی و اضطراب در آنها

 

 

 

روش: این پژوهش، یک کارآزمایی بالینی تصادفی کنترل شده بود که روی 60 فرد داوطلب مبتلا به سندرم متابولیک انجام شد. از معیار انجمن بین المللی دیابت برای تشخیص سندرم متابولیک در افراد استفاده شد. شرکت کنندگان به صورت تصادفی به هر یک از گروه های 30 نفره دارو یا دارونما تخصیص یافتند. گروه دارو روزانه 30 میلی گرم کروسین (2 قرص خوراکی 15 میلی گرمی کروسین)، و گروه کنترل قرص های دارونما را برای مدت 8 هفته متوالی مصرف نمودند. پرسشنامه های افسردگی و اضطراب بک برای تمامی افراد در ابتدا و انتهای مطالعه تکمیل شدند. تعادل پرواکسیدان آنتی اکسیدان سرم به عنوان شاخصی از وضعیت استرس اکسیداتیو در ابتدا و انتهای دوره اندازه گیری گردید.

 

 

 

نتایج: میانگین PAB سرم پس از مداخله در گروه دارو به میزان 7/11% کاهش یافت (006/0P=)، در حالیکه در گروه کنترل کاهش قابل توجهی در PAB سرم مشاهده نشد (05/0p>). کاهش بیشتر میانگین PAB سرم در گروه دارو در مقایسه با گروه دارونما قابل توجه بود (014/0P=). درجه افسردگی افراد در گروه کروسین کاهش معنی داری یافت (018/0P=) ولی در گروه دارونما این چنین نبود (05/0p>). اما کاهش بیشتر درجه افسردگی در گروه دارو در مقایسه با گروه دارونما، در کل افرا د قابل توجه نبود (062/0P=) اما در زیر گروهی که دارای درجه خفیف به بالا از افسردگی بودند، تفاوت قابل توجه بود (013/0P=). هیچ تفاوت معنی داری بین دو گروه دارو و دارونما از نظر تغییر درجه اضطراب مشاهده نگردید (05/0p>). همچنین هیچ ارتباط معنی داری بین تغییر مقادیر PAB سرم با تغییر علائم افسردگی و اضطراب مشاهد نشد (05/0p>).

 

 

 

نتیجه گیری: کروسین با دوز 30 میلی گرم/روز برای مدت 8 هفته منجر به کاهش معنی دار PAB سرم در افراد مبتلا به سندرم متابولیک گردید. همچنین کروسین با کاهش افسردگی در افراد همراه بود، اما تاثیری بر روی اضطراب آنها مشاهده نشد. اثر کروسین بر PAB سرم مستقل از اثر آن بر علائم افسردگی بود.

 

 

 

کلمات کلیدی: استرس اکسیداتیو، PAB، سندرم متابولیک، افسردگی

 

 

 

(1) فصل اول.

 

(1-1) پیشگفتار. 1

 

(1-1-1) بیان مسئله. 1

 

(1-1-2) روش کار. 2

 

(1-1-3) اهداف و فرضیات.. 3

 

(1-2) كلیات.. 4

 

(1-2-1) سندرم متابولیک… 4

 

(1-2-1-1) شیوع و اهمیت.. 4

 

(1-2-1-2) روش های تشخیص….. 5

 

(1-2-1-3) سبب شناسی و آسیب شناسی.. 10

 

(1-2-1-4) روش های درمانی.. 18

 

(1-2-2) افسردگی و اضطراب.. 23

 

(1-2-3) استرس اکسیداتیو. 25

 

(1-2-3-1) گونه های اکسیژن واکنش زا و نقش آنها 25

 

(1-2-3-2) استرس اکسیداتیو. 26

 

(1-2-3-3)اهمیت استرس اکسیداتیو در سندرم متابولیک… 27

 

(1-2-3-4) سنجش بالانس پرو اکسیدانت – آنتی اکسیدانت.. 28

 

(1-2-4) زعفران.. 29

 

(1-2-4-1) گیاه زعفران.. 29

 

(1-2-4-2) تاریخچه زعفران و جایگاه ایران در تولید زعفران.. 29

 

(1-2-4-3) خصوصیات و ترکیبات زعفران.. 30

 

(1-2-4-4) خواص درمانی زعفران.. 33

 

(1-2-4-5) خواص درمانی کروسین.. 34

 

(1-2-4-6) خواص آنتی اکسیدانی و ضد افسردگی کروسین.. 35

 

(2) فصل دوم: 37

 

(2-1) ارتباط سندرم متابولیک با استرس اکسیداتیو. 39

 

(2-2) ارتباط استرس اکسیداتیو با افسردگی.. 40

 

(2-3) ارتباط سندرم متابولیک با افسردگی.. 40

 

(2-4) اثرات آنتی اکسیدانی زعفران و کروسین.. 41

 

(2-5) اثرات ضد افسردگی و اضطراب زعفران و کروسین.. 42

 

(3) فصل سوم: 47

 

(3-1-1) معرفی پژوهش…. 49

 

(3-1-2) روش اجرای پژوهش…. 49

 

(3-1-3) معیارهای ورود و خروج. 49

 

(3-1-4) تهیه دارو و دارونما 51

 

(3-1-5) تصادفی سازی.. 51

 

(3-1-6) داده های دموگرافیک، سابقه بالینی و دریافت های غذایی.. 51

 

(3-1-7) نمونه خون گیری و نگهداری نمونه ها 51

 

(3-1-8) مراحل ویزیت بیماران.. 51

 

(3-1-9) ارزیابی های بالینی و تن سنجی.. 52

 

(3-1-10) ارزیابی تغذیه و مشاوره تغذیه ای.. 53

 

(3-1-11) سنجش افسردگی و اضطراب.. 54

 

(3-1-12) ارزیابی های بیوشیمیایی.. 54

 

(3-1-13) سنجش بالانس پرو اکسیدان-آنتی اکسیدان.. 54

 

(3-1-14) روش تجزیه تحلیل آماری.. 57

 

(3-1-15) ملاحظات اخلاقی.. 58

 

(4) فصل چهارم: 59

 

(4-1) مقایسه خصوصیات افراد بین دو گروه دارو و دارونما 61

 

(4-2) مقایسه دریافت های غذایی بین دو گروه دارو و دارونما 62

 

(4-2-1) مقایسه دریافت غذایی با یادآمد غذایی 24 ساعته. 62

 

(4-2-2) مقایسه دریافت غذایی با پرسشنامه بسامد خوراک… 65

 

(4-3) مقایسه تغییرات پارامترهای تن سنجی بین دو گروه. 67

 

(4-4) مقایسه مقادیر PAB سرمی قبل و بعد از مداخله. 68

 

(4-5) مقایسه امتیازات افسردگی و اضطراب قبل و بعد از مداخله. 69

 

(4-6) بررسی زیر گروه های دارای حداقل امتیاز افسردگی و اضطراب.. 70

 

(4-7) بررسی ارتباط تغییرات PAB سرم با تغییرات افسردگی و اضطراب.. 72

 

(5) فصل پنجم: 75

 

(5-1) بحث و نتیجه‌گیری.. 77

 

(5-1-1) اثر کروسین بر PAB سرم. 77

 

(5-1-2) اثر کروسین بر افسردگی و اضطراب.. 78

 

(5-1-3) ارتباط بین تغییرات PAB سرم و تغییرات افسردگی واضطراب.. 80

 

(5-1-4) نتیجه گیری.. 80

 

(5-1-5) محدودیت ها 81

 

(5-1-6) پیشنهادات برای مطالعات آینده. 81

 

(6) مـنـابـع. 83

 

(7) پیوست ها 93

 

 

 

تصویر 1- خاصیت آنتی اکسیدانی کروسین علیه سندرم متابولیک و افسردگی.. 2

 

تصویر 2- تشخیص سندرم متابولیک با معیار WHO… 6

 

تصویر 3- تشخیص سندرم متابولیک با معیار ATPIII. 6

 

تصویر 4- تشخیص سندرم متابولیک با معیار AHA/NHLBI. 7

 

تصویر 5- تشخیص سندرم متابولیک با معیار IDF.. 7

 

تصویر 6- چاقی زمینه ساز مقاومت به انسولین.. 11

 

تصویر 7- تشدید مقاومت به انسولین با افزایش اسیدهای چرب آزاد خون.. 11

 

تصویر8 – عواقب مقاومت به انسولین.. 12

 

تصویر 9- ارتباط سندرم متابولیک با استرس اکسیداتیو. 27

 

تصویر 10- گیاه زعفران.. 29

 

تصویر11- مهمترین اجزای زعفران.. 31

 

تصویر 12- ساختار ترکیبات مهم زعفران.. 32

 

تصویر 13- خواص درمانی زعفران و اجزای آن.. 33

 

تصویر 14- خواص درمانی کروسین زعفران.. 34

 

تصویر 15- فلوچارت مراحل اجرای طرح. 50

 

تصویر 16–روش سنجش پرو اکسیدان-آنتی اکسیدان (PAB) 55

 

تصویر 17- تغییرات PAB سرم قبل و بعد از مداخله. 68

 

تصویر 18- مقایسه تغییرات میانگین PAB سرم بین دو گروه دارو و دارونما 69

 

تصویر 19- مقایسه فراوانی های کاهش درجه های افسردگی و اضطراب بین گروه های دارو و دارونما 71

 

تصویر 20- خواص آنتی اکسیدانی گزارش شده برای کروسین.. 78

 

 

 

جدول1 – خلاصه آخرین اجماع نظرها معیار تشخیص بالینی سندرم متابولیک… 8

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d8%a8%d8%b1%d8%b1%d8%b3%d9%8a-%d8%a7%d8%ab%d8%b1-%d8%a2%d9%86%d8%aa%db%8c-%d8%a7/

 

 

 

جدول 2- توصیه های فعلی برای محیط دور کمر جهت تعیین چاقی شکمی.. 9

 

جدول3- اختلال عملکرد ارگانهای بدن در سندرم متابولیک 17

 

جدول 4 – گیاهان دارویی مفید برای محافظت از قلب-عروق و سندرم متابولیک… 21

 

جدول 5- عمده ترین آنزیم های آنتی اکسیدانی بدن.. 26

 

جدول 6- آنتی اکسیدانهای غیر آنزیمی مهم بدن.. 26

 

جدول 7- ترکیب زعفران.. 31

 

جدول 8- خلاصه یافته های مطالعات پیشین.. 44

 

جدول 9- توصیه های غذایی مطابق با توصیه های انجمن قلب امریکا 53

 

جدول 10 – وسایل مورد نیاز برای سنجش PAB.. 56

 

جدول 11- دستگاه های مورد نیاز برای سنجش PAB.. 56

 

جدول 12- مقایسه خصوصیات پایه بین دو گروه دارو و دارونما 61

 

جدول 13 – مقایسه دریافت های غذایی یادآمد غذایی 24 ساعته. 63

 

جدول 14– مقایسه دریافت های تعدیل یافته یادآمد غذایی 24 ساعته (بر حسب هر 1000 کیلوکالری) 64

 

جدول 15 – مقایسه دریافت غذایی پرسشنامه بسامد خوراک… 65

 

جدول 16– مقایسه دریافت غذایی تعدیل یافته پرسشنامه بسامد خوراک (بر حسب هر 1000 کیلوکالری) 66

 

جدول 17- مقایسه پارامترهای تن سنجی بین دو گروه. 67

 

جدول 18- مقایسه تغییرات PAB بین دو گروه دارو و دارونما 68

 

جدول 19- مقایسه امتیازات و درجه های افسردگی و اضطراب قبل و بعد از مداخله. 69

 

جدول 20- مقایسه خصوصیات اولیه بین دارو و دارونما در زیر گروه های دارای امتیاز خفیف به بالا. 70

 

جدول 21- مقایسه تغییرات امتیازات افسردگی و اضطراب در زیر گروه های دارای امتیاز خفیف به بالا. 71

 

جدول 22- بررسی همبستگی های میان تغییرات امتیازات PAB با تغییرات امتیازات افسردگی و اضطراب.. 72

 

جدول 23- ارتباط تغببر درجه افسردگی و اضطراب با تغییرات PAB سرم. 73

 

جدول 24- بررسی ارتباط کاهش PAB و کاهش درجه افسردگی در کل افراد شرکت کننده. 94

 

جدول 25- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه افسردگی در افراد دارای علائم افسردگی.. 94

 

جدول 26- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه اضطراب در کل افراد شرکت کننده. 95

 

جدول 27- بررسی ارتباط کاهش PAB با کاهش درجه اضطراب در افراد دارای علائم اضطراب.. 95

 

 

 

 

 

(1) فصل اول:

 

مـقـدمـه

 

 

 

(1-1) پیشگفتار

 

(1-1-1) بیان مسئله

 

 

 

اصطلاح سندرم متابولیک به گروهی از عوامل خطر‌ساز اشاره دارد و با مجموعه ای از ریسک فاکتورهای قلبی عروقی شامل: چاقی شکمی، پرفشاری خون ، گلوکز خون بالا، تری گلیسیرید خون بالا، سطح پایین لیپوپروتئین با چگالی بالا (HDL[2]) شناسایی می گردد. سندرم متابولیک با افزایش خطر بیماری های قلبی عروقی همراه است، که امروزه از علل اصلی مرگ و میر در بسیاری از کشورها در سراسر جهان به شمار می آید (1). سندرم متابولیک با افزایش 2 برابری خطر بیماری قلبی عروقی و افزایش 5 برابری خطر بیماری دیابت همراه است (2). سندرم متابولیک همچنین با افزایش 2 برابری مرگ و میر ناشی از بیماری قلبی عروقی و افزایش 5/1 برابری مرگ و میز ناشی از دیگر بیماری ها همراه است. متاسفانه شیوع سندرم متابولیک در جهان روند رو به رشدی را می پیماید (1). شیوع سندرم متابولیک در کشور ایران بالاست و در حدود 7/33% تخمین زده میشود و این شیوع با افزایش سن افزایش می یابد و در زنان بیشتر از مردان (42% در مقابل 24%) است (3-5). طبق برخی گزارش ها شیوع سندرم متابولیک در زنان ایرانی در مقایسه زنان کشورهای دیگر بیشتر است، همچنین شیوع سندرم متابولیک در قشر جوان ایرانی به ویژه نوجوانان چاق بسیار بالاست (5-7).

 

شواهد برخی مطالعات حاکی از آنند که سندرم متابولیک با افزایش احتمال ابتلا به علایم افسردگی مرتبط است (8, 9). این در حالیست که افسردگی یکی از رایج ترین عوارض سلامت روانی است و احتمال می رود که تا سال 2020 به دومین عارضه وسیع در جهان مبدل گردد (10). شواهد اخیر حاکی از آنند که یک ارتباط دو سویه و قابل توجه بین سندرم متابولیک و افسردگی وجود دارد، و نتایج بررسی ها به اهمیت تشخیص زود هنگام و مدیریت افسردگی در میان بیماران مبتلا به سندرم متابولیک اشاره داشته اند (11).

 

استرس اکسیداتیو به معنای عدم تساوی بین تولید پرو اکسیدانها و آنتی اکسیدانها به نفع تولید پرو اکسیدانهاست، و تصور می شود که نقش موثری در پاتوژنز و توسعه بیماری های مختلف به ویژه بیماری های قلبی-عروقی ایفا می نماید. شواهد علمی اخیر پیشنهاد نموده اند که استرس اکسیداتیو که با اختلال توازن پرو اکسیدان- آنتی اکسیدان (PAB) همراهست، می تواند یک پیش گویی کننده خوب برای خطر بیماری های قلبی عروقی باشد و مطالعات اخیرا PAB را به عنوان یک ریسک فاکتور سودمند برای بیماری های قلبی عروقی پیشنهاد نموده اند (12, 13). سندرم متابولیک، عارضه ای است که با استرس اکسیداتیو مرتبط است و چاقی شکمی (تجمع چربی در شکم) که از ارکان مهم سندرم متابولیک است با افزایش استرس اکسیداتیو و اختلالات انسولینی در بدن مرتبط می باشد (14, 15). بنابراین با توجه به اینکه شواهد علمی حاکی از آنند که استرس اکسیداتیو از ریسک فاکتورهای مهم برای توسعه بیماری های قلبی-عروقی و فشار خون بالا به شمار می آید (16, 17)، لذا کاهش استرس اکسیداتیو می تواند یکی از اهداف درمانی مهم در درمان سندرم متابولیک به شمار آید (15). از طرفی استرس اکسیداتیو می تواند تاثیرات نامطلوبی روی سیستم عصبی گذاشته و در نتیجه با اضطراب یا افسردگی مرتبط باشد. شواهد علمی نشان داده اند که استرس اکسیداتیو می تواند در اتیولوژی بیماری های روانی و عصبی سهیم باشد. چرا که استرس اکسیداتیو بسیاری از عملکردهای مهم سلولی را متاثر می سازد و عواقبی دارد که به ویژه برای عملکرد مطلوب مغز مضر می باشد. هریک از موارد: نقص عملکرد میتوکندریایی، تغییر سیگنال دهی عصبی و ممانعت از تولید سلولهای جدید عصبی می توانند با استرس اکسیداتیو افزایش یابند و لذا در تحمیل بار اضافی به مغز موثر باشند (18).

 

امروزه استفاده از گیاهان دارویی برای اهداف درمانی مورد توجه دانشمندان حوزه پزشکی سراسر جهان قرار دارد. زعفران یکی از گیاهانی است که به دلیل اثرات مفیدش از جمله کاهش کلسترول خون، خواص ضدالتهابی و خواص آنتی اکسیدانی ممکن است یکی از بهترین مکمل های دارویی برای سلامت قلب و عروق باشد. یافته های برخی از پژوهش های علمی از اثرات آنتی اکسیدانی و هایپولیپیدمیک زعفران حمایت می کنند (19)، و دانشمندان در مطالعات خود توانایی پاکسازی رادیکالهای آزاد توسط اجزای زعفران را نشان داده اند (20, 21). همچنین برخی بررسی ها حاکی از آنندکه زعفران یا اجزای فعال آن دارای خصوصیاتی هستند که منجر به بهبود عملکرد مغزی و بهبود تحویل اکسیژن به بافت ها می گردد (22). مطالعات اخیر اثرات سودمند زعفران را در بهبود افسردگی و بیماری آلزایمر نشان داده اند (23, 24). در این میان یکی از اجزای زعفران با نام کروسین، به عنوان یک عامل احتمالی موثر در کنترل و مقابله با آتروژنز و استرس اکسیداتیو شده مطرح شده است (25).

 

[1] Pro-oxidant Antioxidant Balance

 

[2] HDL; High-density lipoprotein