انسان ومنزلت او همواره مورد توجه شاعران ونویسندگان بوده است،انسان وابعاد وجودی او را از جوانب متعدد بررسی کرده ودر شعر ونثر خویش آن را به تصویر کشیده اند ودر هر یک از این ادوار تاریخ ادب فارسی،نگاه آنان متفاوت بوده ودر جهاتی دچار شدت یا ضعف بوده است. ادبیات کهن ما سر شار از نمونه های ارزنده ای از که از اهمیّت و ارزش آدمی حکایت می کند.هر گوشه از این گنجینۀ قوی طرح ونشانی از چهرۀ متعالی انسان ،مطابق الگوهای ذهنی دوران گذشته ارائه می دهد و از امکان اعتلای آدمی در دستگاه ارزشی پذیرفته شده ای سخن می دارد.(مختاری،30:1378) هر چه که از ادبیات سنتی فاصله می گیریم و به عصر بیداری و روزگاران بعد از آن می رسیم نگاه جامعه ایرانی و شاعران و نویسندگان به انسان ومنزلت او تغییر می کندو از زمانی که شعر نو در ادبیات ما مطرح شد ،نگاه جدیدی به انسان  همراه خود آورد.

 

نیما یوشیج به عنوان پدر شعر نو”تبلور نو اندیشی در باب انسان در شعر معاصر است به همین سبب با پیروان ارزش های فرهنگی وادبی کهن اختلاف عمیق یافته است”(همان:171) دیگر شاعران ادب معاصر هر یک به نوبۀ خود در طرح جایگاه انسان نقشی منحصر به فرد ایفا کرده اند.این تصاویر اگر چه در ظاهر ممکن است با یکدیگر تفاوت داشته باشند، امّا در باطن از یک آبشخور منشاء می گیرند.اخوان ثالث،انسان معاصر را در قالب حما سی واسطوره ای نشان می دهددر حالی که شاملوانسان را در عرصۀ مبارزۀ سیاسی در یافته است.جایگاه ومنزلت انسان معاصر تا حدودی در تحقیقات جدید توضیح داده شده است،امّا انسان،در آثار شاعران معاصر به طور عمیق ودقیق بررسی نشده است.سهراب سپهری از شاعران جریان ساز معاصر می باشد که نگاه متفاوت او باعث شده تا در این پایان نامه جایگاه انسان در شعراو  بررسی گردد.  این پژوهش بنابر موضوع مورد بررسی از روش کتابخانه ای استفاده کرده است که این پایان نامه در دو بخش وشش فصل تنظیم شده است که عبارتند از: فصل اول،کلیات پژوهش ،فصل دوم دیدگاه انسان در ادیان ومکاتب و فصل سوم در زندگی،اندیشه وشعر سپهری است.فصول سه گانۀ بخش اول توانسته است تصویری گذرا از جایگاه انسان در ادیان مختلف را نشان دهد وهمچنین به این دلیل خواننده می تواند در ابتدای پایان نامه با اندیشه ها ،آثار وروز شمار زندگی شاعر آشنا شود،بخش دوم پایان نامه شامل چهارفصل می با شد.فصل اول،خلقت انسان در شعر سپهری ،فصل دوم ،قوس نزولی وصعودی خلقت انسان،فصل سوم، تکلیف انسان در شعر سپهری را بررسی کرده است.

 

رقیه رستمی- شهریور1392

 

 

 

 

بخش اول:

 

کلیات

 

 

 

فصل1. کلیات پژوهش

 

1-1-1.بیان مسأله

 

سپهری از شاعران معاصر (1307-1359ه.ش.) عارف مسلک است که به تأثیر از عرفان ایرانی وهندی شعر خود رارنگ وبوی عرفانی داده است.چون موضوع عرفان شناخت خالق هستی،تکلیف پدیده های هستی بخصوص انسان و رابطه میان این مخلوق(انسان) با خالق هستی است،سهراب سپهری نیز به طبعیت از این اصول موضوعی در عرفان،شعری عرفانی با محوریت انسان وتکلیف او سروده است؛چنانکه سروده های او از قبیل:نشانی،صدای پای آب،آب راگل نکنیم،نیلوفر آبی و…بیانگر این مدعا هستند. این پژوهش برآن است؛ تا جایگاه انسان را دراندیشه وشعر سپهری با در نظر گرفتن دو بعد جسمانی وروحانی از منظر ساختار زبانی شعر سپهری (تصاویر،صور خیال،وتوصیف های ادبی وادیبانه) ونیز درک جایگاه انسان در محتوای آن بررسی کند؛چنانکه شیوۀ کار توصیفی تحلیلی با تکیه بر منابع کتابخانه ای خواهد بود وسر انجام تصویری روشن از سیمای انسان در شعر سپهری ونیز تصویر گری ورمز پردازی او در بیان مفاهیم نشان خواهد داد.

 

1-1-2.اهمیت

 

نظر به این که شعر سپهری عرفانی است وموضوع عرفان حول رابطۀ انسان با خداست،شناخت انسان به عنوان اشرف مخلوقات از آیینۀ نگاه سپهری، شعر او را برای خوانندگان واصل تحقیق در یافتنی وقابل درک می کند. انسانی چنان آفریدۀ حضرت حق تعالی وگل سرسبد آفرینش پیوسته از دیدگاه اهل نظر محل نزاع بوده است ودیدگاه های گوناگونی در بارۀ او مطرح بوده است که یکی از این دیدگاه ها بررسی جایگاه انسان در شعر سپهری از منظر نگاه ادبی وعرفانی  است.تاجایگاه شعر سپهری در انجام این تکلیف(انسان شناسی) ونیز درک و دریافت آن آسانتر شود.

 

1-1-3.اهداف

 

1.شناخت سیمای انسان در شعر سپهری

 

2.شناخت جهان بینی سپهری دررابطۀ انسان با خدا

 

3.شناخت ودرک بهتر مفاهیم شعر سپهری

 

1-1-4.پیشینه

 

از جمله تحقیقاتی که در زمینۀ انسان وعرفان وآرمانگرایی در شعر سهراب انجام شده است می توان به کتاب جهان مطلوب سهراب اثر حجت عماد،در بارۀآرمانگرایی وانسان مداری ،من به باغ عرفان از پری صابری ونگاهی به سهراب سپهری از سیروس شمیسا اشاره کرد.اما جایگاه انسان وسیمای اودر اندیشه وشعر سپهری بررسی وکاویده نشده است که این تحقیق آن را بررسی می کند.

 

1-1-5.پرسش های تحقیق

 

1.آیا انسان در شعر سپهری شریعت جو وحقیقت طلب است؟

 

2.آیا ویژگی های انسان در شعر سپهری با ویژگی های انسان عارف در عرفان اسلامی یکی است؟

 

3. راه رسیدن عارف به خدا در شعر سپهری چیست؟

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)