وبلاگ

:

بیشترگونه های آكارین نه تنها برای انسان تاثیر زیان آوری ندارند، بلكه بسیاری از آنها به عنوان شكارچی و تجزیه كننده به مدیریت اكوسیستم كمك می كنند. به هر حال هنوز گونه های زیادی از آكارین ها هستند كه هم به صورت مستقیم و هم از طریق آسیب زدن به محصولات كشاورزی و دام ها تاثیر منفی برای انسان دارند. برخی از آنها از دیدگاه پزشكی، دامپزشكی و كشاورزی به عنوان آفت مطرح می باشند[5].

در گروه بند پایان، کنه ها مهم ترین ناقل اجرام بیماری زا محسوب می شوند.  دارای دوره زندگی طولانی بوده و مقدار زیادی از میزبان خون خواری نموده و قادرند با شرایط محیطی خود را  وفق دهند. از طریق نقل و انتقال دام به مسافت های طولانی انتشار می یابند. پاره ای از اجرام بیماری زا قادرند از طریق تخم کنه به نسل بعدی انتقال یابند.  از طرفی استراتژی های کنترل کنه ها تا حد زیادی بر اساس استفاده مکرر از سموم شیمیایی مثل سموم ارگانوفسفره و کاربامات ها است. مشكلات كنترل بند پایان انگلی حیوانات از طریق سموم شیمیائی شامل مقاومت در برابر سموم،  بقایای سموم در تولیدات دام و خطرات بهداشتی آن برای انسان و هم چنین اثرات مخرب زیست محیطی سموم شیمیائی و تداخل آنها با سموم گیاهی و صرف هزینه های ریالی و ارزی برای واردات سموم و تهیه مواد اولیه سموم می باشد كه روش كنترل زیستی را دارای جایگاهی خاص و ممتاز نموده است[1]. در سالهای اخیر كنترل زیستی انگها از جمله بند پایان به عنوان یكی از روش های جایگزین استفاده از سموم مورد استقبال تعداد كثیری از محققان انگل شناسی قرار گرفته است. مرور تحقیقات انجام شده از شروع قرن بیستم تا سال 1999 در مورد مقایسه اثر باكتری ها، قارچ ها، عنكبوت ها،  مورچه ها، سوسك ها، جوندگان ، پرندگان و سایر عوامل كنترل بیولوژیک بر كاهش جمعیت كنه ها نشان می دهد كه مهم ترین این عوامل کنترل کننده،  برخی از قارچ ها از جمله جنس Metarhizium  می باشند[12،6]. در این راستا دسته ای از موجودات حائز اهمیت در كنترل زیستی بندپایان،  قارچ ها هستند و استفاده از قارچ ها در کنترل کنه ها در دهه های اخیر شدت بیشتری گرفته است. تا كنون در سطح جهان اثرات انتوموپاتوژنیک قارچ ها ازجمله متاریزیوم آنیزوپلیه بررسی گردیده است و تاثیر برخی از سویه های آنها بر مراحل سیر تكاملی از جمله تخم، نوزاد و بالغ برخی کنه ها تائید گردیده است] 12[.

کنترل بیولوژیک دارای برخی مزایا نسبت به دیگر روش های کنترل آفات به ویژه آفت کش های شیمیائی است. این روش  برای کاربر و محیط ایمن است، پس ماند ندارد و به مراتب مقرون به صرفه تر است.  معمولا پایدار است، نیاز به اقدام مجدد و مداوم مثل چیزی که در مورد استفاده از آفت کش ها لازم است ندارد و در بسیاری موارد به راحتی اجرا می شود. مزیت دیگر این که عوامل بیولوژیکی اغلب میزبان بسیار اختصاصی دارند[14].

 بزرگترین عیب کنترل بیولوژیک این است که اغلب کند است. اگر جمعیت یک آفت در حال حاضر در سطح ضرر اقتصادی باشد، آفت کش های شیمیائی پاسخ خیلی بهتری می دهند و برنامه دقیق برای موفقیت کنترل بیولوژیک ضروری است. عیب دیگر این که عوامل کنترل بیولوژیکی انگل را کاملا ریشه کن نمی کنند زیرا حیات خودشان به میزبان وابسته است. به هر حال کنترل بیولوژیکی ممکن است با دیگر

/%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af-%d9%83%d9%86%d8%aa%d8%b1%d9%84-%d8%a8%d9%8a%d9%88%d9%84%d9%88%da%98%d9%8a%d9%83-%d9%83%d9%86%d9%87-%d8%a8%d8%a7%d9%84/

 روش های کنترل آفات همراه شود. عیب دیگر این که ممکن است تداخل با سموم  به وجود آید. یعنی این که عامل کنترل بیولوژیک روی گیاه یا حشره مطلوب تغذیه کند. دقت در انتخاب عامل کنترل می تواند این مشکل را به حداقل برساند[14].

قارچ های پاتوژن بندپایان به طور کلی در یک گروه بزرگ به نام قارچ های انتوموپاتوژن طبقه بندی می شوند. 750 گونه قارچ در 56 جنس شناخته شده اند که برای بندپایان پاتوژن یا انگل هستند[15]. برخی از قارچ های انتوموپاتوژن  و نیز برخی ویروسهای انتوموپاتوژن به دلیل ایجاد مرگ و میر بالا، به عنوان تنظیم کننده های طبیعی در جمعیت میزبان عمل می کنند.[16].

قارچ های انتوموپاتوژن معمولا میزبان خود را از طریق اسپورهای اختصاصی آلوده می کنند. به کوتیکول حمله کرده، تکثیر شده و با ترشح آنزیم هایی نظیر پروتئاز و لیپاز، در آن نفوذ می کنند. نفوذ قارچ در هموسل و بافت های نرم میزبان توسعه می یابد و معمولا مرگ در سه تا ده روز بعد از آلودگی به دلیل دهیدراسیون، محرومیت غذائی، آسیب های مکانیکی و عمل سموم رخ می دهد. در شرایط مطلوب اسپورزائی قارچ روی لاشه توسعه می یابد و عفونت را در جمعیت میزبان تسهیل می کند و سیکل بیماری ادامه می یابد[17].

قارچ های انتوموفتورال (Entomophthoral) سازگاری بیشتری به سیکل زندگی میزبان نشان می دهند، در حالی که قارچ های میتوسپوریک (Mitosporic) بیشتر تمایل دارند به صورت فرصت طلب عمل کنند[18]. اعضای قارچ های انتوموفتورال و میتوسپوریک می توانند برای کنترل حشرات و جرب های آفت از طریق تلقیح در محیط استفاده شوند[19]. قارچ های میتوسپوریک برای استفاده به عنوان آفت کش مناسب ترند زیرا تولید انبوه آنها راحت تر از قارچ های انتوموفتورال است[20].

 كنه های هیالوما (Hyalomma) در مناطق گرمسیری، مرطوب و آب و هوای خشك در ناحیه گرمسیری آفریقا و نواحی جغرافیائی مناطق قطبی دنیای قدیم و نواحی شرقی یافت می شوند. این كنه ها به محیط های خشك و نواحی دارای رویش گیاهی كم، عادت دارند. در اطراف آشیانه pestanداران یا جایگاه دامها زندگی می كنند. بر روی طیف وسیعی از pestanداران شامل گاو، شتر، گوسفند و بز  خون خواری می كنند[2]. مراحل نابالغ بر روی جوندگان كوچك مثل موشهای ژربیل و خرگوش های صحرائی خون خواری می نمایند. كنه های هیالوما سیر تكاملی، دو و سه میزبانه دارند و بعضی از گونه های آنها بسته به نوع میزبان بین حالت دو و سه میزبانی متغیر هستند، طول مراحل سیر تكاملی ، به ویژه پوست انداز ی نوچه ها آن قدر به طول می انجامد كه كنه بتواند در طول زمستان های خشك و سرد زنده بماند. در انسان چندین گونه از این كنه ها ویروس تب خونریزی دهنده كریمه –  كنگو را منتقل می كنند و چندین گونه آنها عامل تیفوس كنه ای یعنی ریكتزیا كونوری (Rickettsia conorii ) را انتقال می دهند. عامل تب كیو یعنی كوكسیلا برونتی (Coxiella burneti) نیز ممكن است به وسیله كنه های هیالوما منتقل شود. در دام های اهلی خون خواری این كنه ها بر روی پا یا نواحی اطراف مقعدی میزبان به ناتوانی دام منجر می شود. ریكتزیا ارلیشیا بویس (Rickettsia ehrlichia bovis) كه عامل ارلیشیوز گاو می باشد به وسیله كنه هیالوما منتقل می شود. چندین گونه هیالوما، گونه های مختلف بابزیا را كه بیماری بابزیوز را در سگ ها و اسب ها ایجاد می نماید، منتقل می كنند. بسیاری از گونه های هیالوما قادرند گونه هائی از انگل تیلریا (Theileria) را منتقل كنند. برای مثال انگل تیلریا آنولاتا (Theileria annulata) كه عامل تیلریوز گرمسیری گاوان می باشد توسط این كنه منتقل می شود [2]. بررسی حاضر می تواند برای اولین بار در كشور اثرات استفاده از سویه های بومی قارچ های فوق را بر روی كنه بالغ هیالوما مارجیناتوم كه معضل بزرگی در آلودگی دام است و  باعث انتقال بیماری های تك یاخته ای، باکتریائی و ریكتزیائی در مناطق زیادی از كشور است را مورد ارزیابی قرار دهد.

فصل دوم: کلیات

1-2- کنه ها

1-1-2- تاریخچه

کنه­ ها انگل اجباری و خون خوار مهره داران به ویژه pestanداران و پرندگان می­باشند و در رده آراکنیدا  (Arachnida) یا شبه ­عنکبوتیان، راسته آکارینا (Acarina)، زیر راسته متااستیگماتا (Metastigmata) و  فوق خانواده ایکسودیده‏آ(Ixodidea)  قرار دارند. شامل دو خانواده کنه­ های سخت یا ایکسودیده  (Ixodidae)بالغ بر 241 گونه در 11 جنس و کنه ­های نرم یا آرگازیده  (Argasidae)دارای 183 گونه در 4 جنس می­باشند. خانواده آرگازیده بیشتر شامل کنه ­های طیور است. کنه‏ های سخت روی تگومنت دارای یک اسکوتوم سخت و براق از جنس کیتین هستند که مانند سپری بر روی سطح پشتی کشیده شده است. کنه ­های نرم فاقد این اسکوتوم سخت هستند ولی جلد آن ­ها آن ­چنان­که تصور می­ شود نرم نیست، این جلد  بافت ناهمواری دارد. این بندپایان قرابت نزدیکی با جرب ­ها دارند ولی معمولا از جرب­ ها بزرگتر هستند و طول عمر بیشتری دارند. بیش از چندین سال زنده می­مانند و در طول این مدت به طور متناوب و با فواصل متغیر مقادیر زیادی خون می‏خورند ]6[.

اولین کسی که در طی مسافرت ­هایی که در سال­های 1890-1807 به ایران نمود و راجع به کنه ­های ایران و عوارض ناشی از گزش آن ها در انسان بحث نمود محققی به نام Dopreh است. در ادامه بین سال­های 1949- 1936 مطالعه وسیعی روی کنه­ های ناقل تب راجعه توسط Baltazar، Delpi، رفیعی و بهمنیار انجام پذیرفت. Delpi در سال‏های 1969 با همکاری رفیعی کنه ­های دامی ایران را شناسایی و کلید تشخیص ریخت شناسی کنه ‏های هیالوما (Hyaloma) و همافیزالیس (Haemaphysalis) را مورد توجه قرار داد. عباسیان در سال 1961 تنوع گونه­ای و گسترش کنه ­های سخت را در جنوب کشور مورد مطالعه قرار داد. مقامی در سال 1946 لیستی از کنه ­های ایران را منتشر نمود و مظلوم در سال 1971 انتشار جغرافیایی کنه ­های دامی را مورد بررسی قرار داد. Filipova در سال 1976 کنه­های سخت جوندگان ایران را مطالعه کرد. رهبری در سال 1995 کنه ­های سخت آذربایجان غربی را مورد بررسی قرار داد. هاشمی فشارکی و عبدی گودرزی در سال 1378 گونه ­های خانواده ایکسودیده در ایران را مورد شناسایی قرار دادند. رهبری و همکاران در سال 1384 به بررسی گونه ­های ریپی سفالوس در ایران پرداختند]34[.