وبلاگ

:
جرایم مشهود در قوانین شکلی ایران از منظر نحوه ارتکاب جرم و اوضاع و احوال محیطی حاکم بر شرایط وقوع جرم مورد توجه قرار گرفته و به خاطر شرایط خاص حاکم بر آن جرم، قانونگذار تسهیلاتی را برای رسیدگی به آن در قانون آیین دادرسی کیفری جدیدمصوب4/12/92 پیش بینی نموده است ، و از سوی دیگر در قوانین ماهوی ایران از جمله قانون مجازات اسلامی برخی از جرایم به خاطر تظاهر و هتک حرمت اجتماع جرم انگاری خاص شده که مجازات آن را تشدید نموده. جرایم مشهود به واسطه ارتکاب علنی آنها به عنوان یک نهاد خاص با مختصات منحصر به فرد تأسیس گردیده است.
ضابطان قضایی[1] به دلیل وظایف و اختیاراتی که بر عهده آنها گذاشته شده است و موقعیت خاص این قشر از جامعه که با جان، مال، آبرو و حیثیت افراد جامعه ارتباط دارند از اهمیت خاصی برخوردارند، لذا می طلبد در انتخاب ضابطان نهایت دقت صورت پذیرد و در صورت امکان از نیرو های مجرب و آگاه که مسلط به قوانین ماهوی و شکلی باشند استفاده شود تا همواره این ضابطان بتوانند وظایف و اختیارات خود را در موقعیتهای مختلف بدانند. در قانون آیین دادرسی کیفری وظایف و اختیارات ضابطان قضایی در برخورد با جرایم مشهود، بطور مبسوط و البته با فشردگی خاص قوانین آورده شده است. مطابق ماده 24 این قانون ضابطان در صورتی که متهم را برای انجام تحقیقات تحت نظر قرار می دهند مکلف می باشند که موضوع اتهام و دلایل آن را بلافاصله و کتباً به متهم ابلاغ کنند، که متأسفانه ضمانت اجرای عدم انجام این تکلیف و اینکه آیا ضابط موظف است موضوع اتهام را بر روی یکی از اوراق مربوط درج و آن را تسلیم نماید و یا اینکه اعلام شفاهی و درج آن در صورتجلسه کافی می باشد، روشن نیست. علاوه بر این در ماده 25 قانون فوق الذکر مقرر شده است که ضابطان قضایی در جرایم مشهود موظف به انجام تحقیقات فوری هستند، ولی چگونگی انجام این تحقیقات مورد تصریح قانونگذار قرار نگرفته است و مشخص نیست که چه نوع تحقیق مقدماتی را شامل می شود. بنابراین وجود ابهاماتی از این قبیل در خصوص وظایف ضابطان قضایی در قانون آیین دادرسی کیفری زیاد دیده می شود. همچنین بعضاً ضعف عملکرد نیروی انتظامی در مقابل جرایم مشهود که به عنوان ضابط قضایی محسوب می شوند و ناکامی آنها در انجام وظایف خود، که موجبات نارضایتی عمومی را نسبت به تشکیلات قضایی فراهم نموده . علاوه بر آن حضور ضابطان خاص در کنار ضابطان عام با رسته ها و مأموریتهای ویژه و خاص، و کثرت وظایف و اختیارات ایشان، و عدم آگاهی و بعضاً سردرگمی و ناآشنایی این ضابطان با وظایف و اختیارات قضایی و تخصصی آنان، در برخورد با جرایم مشهود موجب شد تا به بررسی موضوع پرداخته شود. قدرت تشخیص جرایم مشهود از غیر مشهود، تکالیف و وظایف ضابطان قضایی، مداخلات مامورین در این راستا و تصمیمات نهایی که از مرحله ابتدایی فرایند کیفری تشخیص جرم از غیر جرم می باشد و سپس کشف جرم است آغاز شده و تا خاتمه این فرایند که اجرای حکم است ادامه می یابد. وظایف و اختیارات ظابطان قضایی در مرحله کشف جرم متفاوت از مرحله تعقیب دعوای عمومی می باشد. کشف جرم و حفظ آثار و دلایل جرم، جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، بازجویی مقدماتی، امور مهمی هستند که در همان بدو تشکیل پرونده کیفری صورت می گیرد و انجام آن بر عهده ضابطان قضایی می باشد. در این پژوهش نویسنده در نظر داشته که به بررسی ابعاد مختلف این موضوع بپردازد و در پنج فصل به ترتیب ذیل: فصل اول کلیات، فصل دوم ادبیات و پیشینه تحقیق، فصل سوم روش تحقیق، فصل چهارم تجزیه و تحلیل یافته­ ها و نهایتاً فصل پنجم به بحث و نتیجه گیری موضوع و ارائه پیشنهادات و راهکارها بپردازد.
1-1- بیان مسئله:
منابع آماری موجود در مرکز فرماندهی و کنترل شهرستان شهرکرد و نیز سوابق پرونده‌های متشکله درکوپ این شهرستان حکایت از آن دارد که از میان دسته بندی سه‌گانه جرایم که به اعتبار مشاهده عنصر مادی جرم طبقه بندی می‌گردند(مشهود، غیر مشهود، مشکوک) درصد قابل توجه‌ای از جرایم واقعه در این حوزه به جرایم مشهود اختصاص دارد. از لحاظ آمار و ارقام موجود در شش ماه اول سال 1393 حدود  15260 فقره پرونده تشکیل که از این میان 3150 پرونده مربوط به جرایم مشهود می‌باشد و قدرالسهم 20 درصدی جرایم را تشکیل می‌دهد.
ملاحظات فوق در کنار تکالیفی که مقنن در ماده 21 و 45 قانون قدیم و جدید آیین دادرسی کیفری  بر دوش ضابطان گذاشته است عملکرد آنها را در سنجه رضایتمندی جامعه و نظم و عدالت کیفری قرار می‌دهد، اما واقعیت آن است که ماهیت و فلسفه پیش‌بینی جرایم مشهود که با مسایلی همچون فوریت در اجرا، جلوگیری از فرارمتهم، تبانی یا امحاء آثار جرم بستگی تام دارد، در بوته عمل و در مرحله تشخیص، مداخله، اقدامات اجرایی و تصمیم گیری نهایی ممکن است برای ضابطین بسته به اوضاع و احوال صحنه، نوع برداشت ذهنی مامور و نحوه عکس‌العمل و ویژگی‌های جسمی و روحی وی مبتنی به برداشت‌های ناصوابی گردید که مآلاً موجب تضییع حقوق بزه‌دیدگان یا حتی متهمان گردیده و در مواردی ضمان مدنی و کیفری برای مامورین فراهم نماید.
سوابق پرونده‌های متشکله در ادارات حقوقی و امور مجلس فرماندهی استان و نیز ارزیابی میزان کلانتران حوزه‌های انتظامی در سطح شهرستان شهرکرد مؤید این موضوع است که برخی مامورین در مرحله تشخیص جرم بودن یا نبودن واقعه و به مراتب مشهود بودن آن، تشخیص رفتار مجرمانه، مداخلات آنها و تصمیم گیری دچار اشتباه می‌شوند و گاه این روند اشتباه برای آنها تبدیل به رویه گردیده از آن بی‌اطلاع می‌مانند. پژوهش حاضر در راستای این مسئله و به منظور ارزیابی عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود و با اتکاء به دانش تجربه کاری نگارنده تدوین گردیده است.
1-2- اهداف:
1-2-1- هدف اصلی:

1. سنجش و ارزیابی عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود؛

1-2-2- اهداف فرعی:

2. بررسی نحوه عملکرد پلیس در تشخیص جرایم مشهود؛

2. تبیین نحوه عملکرد پلیس در مداخله و برخورد جرایم مشهود؛

2. تحلیل و ارزیابی نحوه عملکرد پلیس در اقدامات اجرایی قضایی جرایم مشهود؛

2. ارزیابی نحوه عملکرد پلیس در تصمیم گیری جرایم مشهود؛

1-3- ضرورت واهمیت:
جرایم مشهود در شهرستان شهرکرد از آمار 20 درصدی برخوردار بوده و اینکه در برخی موارد عدم مداخله صحیح در برخورد با جرایم مشهود باعث بروز مسئولیت کیفری و مدنی برای کارکنان پلیس و پایین آمدن احساس امنیت در میان شهروندان شده، به همین دلیل این اهمیت و ضرورت را برای حقیر ایجاد کرده تا رو به سوی این موضوع آورده ضمن اینکه ضابطین قضایی به دلیل وظایف حساسی که بر عهده آنها گذاشته شده، نقشی مهمی در برقراری نظم و امنیت واجرای عدالت داشته، به همین جهت ضابطان قضایی(پلیس) به عنوان نخستین عنصر قضایی و بازوی اجرایی نظام‌قضایی محسوب می شوند.
از آنجایی که اولین اقدامات قانونی در مدیریت جرایم مشهود توسط ضابطان قضایی(پلیس) صورت می‌پذیرد، لذا آنا سنگ بنای اولیه پرونده‌های کیفری را نهادینه کرده و نقش مهم و قابل توجهی در دستیابی به عدالت کیفری و نزدیک شدن هر چه بهتر به نظام کیفری مطلوب و کارآمد دارند. چون کشف جرم، حفظ آثار و دلایل جرم، جلوگیری از فرار و مخفی شدن متهم، ممانعت از تبانی متهمین و شهود و تحقیقات مقدماتی از جمله وظایف مهمی است که در مدیریت و برخورد جرایم مشهود بر عهده ضابطان قضایی(پلیس) گذاشته شد، بنابراین چگونگی انجام این وظایف توسط ضابطان می تواند سبب تسریع در رسیدگی واجرای عدالت شود یا بر عکس ممکن است سبب اطاله دادرسی و قربانی شدن افراد بی‌گناهی شود که این خود نمایانگر اهمیت چگونگی عملکرد ضابطان قضایی می‌باشد.
در اکثر نظامهای قضایی دنیا برای انجام تحقیقات و یا احضار اشخاص و همچنین اجرای احکام از نیروهایی استفاده  می‌شود که تحت عنوان پلیس قضایی دارای تحصیلات و تخصص مرتبط با این وظایف باشند و در عین حال به طور مستمر برای انجام این تکالیف آموزش های دوره‌ای دیده، و نسبت به آنها تست های علمی و تجربی بلکه تست های روانشناسی و رفتار سنجی اعمال می شود، ولی در کشور ما متأسفانه نسبت به این موضوع غفلت تقنینی، سازمانی و مدیریتی وجود داشته، که متأسفانه امروزه در آموزش ضابطین(به ویژه پلیس) جهت آگاه سازی قضایی اجحاف شده و فقط داعیان قضایی با امر کردن به ضابطین در انجام امور تحقیقاتی البته بعضاً بدون تعلیمات قضایی پاسخ می خواهند.
ضابطان قضایی با توجه به ماهیت وظایف وچگونگی عملکرد آنها که با حقوق اساسی شهروندان سروکار دارند و عملکرد ضابطان در جرایم مشهود موجب رضایتمندی عمومی محسوب می گردد و اقدام به هنگام آنها در رضایتمندی بزه دیده و دستیگیری مجرمین، اصلاح جامعه، ارعاب مجرمان و حفظ حقوق و آزادی شهروندان بسیار تعیین کننده می باشد. بنابراین این وظیفه جایگاهی منحصر به فرد به ضابطان قضایی اعطا می نماید. لذابا توجه به مطالب فوق و اهمیت خاص عملکرد ضابطان قضایی در مدیریت جرایم مشهود به یک سازمان جدید برای ارائه تعلیمات تخصصی و آموزش ضابطان قضایی در مدیریت جرایم مشهود نیاز دارد که از لحاظ تخصصی به چند بخش تقسیم شده و هر بخش ضمن دیدن آموزش های لازم عمومی و تخصصی راجع به وظایفشان را طی کرده باشند.
بنابراین با توجه به مطالب فوق می توان گفت اگرچه قبلاً تحقیقات مشابه این موضوع صورت پذیرفته است، ولی تاکنون تحقیقی در خصوص چگونگی عملکرد ضابطان قضایی در مدیریت جرایم مشهود در شهر شهرکرد انجام نگرفته است، بنابراین ضرورت انجام چنین تحقیقی بیشتر احساس می گردد.

1-4- سوالهای تحقیق(اصلی فرعی):
1-4-1- سوال اصلی:
1- عملکرد پلیس در مواجهه با جرایم مشهود چگونه ارزیابی می‌گردد؟
1-4-2- سوالات فرعی:
1.تشخیص پلیس در جرایم مشهود تا چه میزان مطابق با معیار های قانونی ارزیابی می‌گردد؟

2. مداخلات پلیس در جرایم مشهود تا چه میزان مطابق با معیار‌های قانونی ارزیابی می‌گردد؟

3.اقدامات اجرایی قضایی پلیس در مواجهه با جرایم مشهود چگونه ارزیابی می‌گردد؟

4. تصمیمات نهایی پلیس در خصوص جرایم مشهود با معیارهای قانونی چگونه ارزیابی می‌گردد؟

1-5- فرضیه ها:
این نوع تحقیق یک نوع تحقیق اسنادی- پیمایشی بوده به این صورت که با مطالعه موردی پرونده‌هایی که در شش ماه اول سال 1393 در شهرستان شهرکرد منجر به ثبت و اقدام توسط مامورین گردیده است. به این شکل که محقق با مراجعه به سوابق قابل دسترس پرونده‌ها را به صورت توصیفی- تحلیلی بررسی کرده و با روش تصادفی – طبقاتی تحلیل و ارزیابی صورت گرفته و فرم بررسی اسنادی محقق ساخته را که به تایید اساتید محترم راهنما و مشاور رسیده، مورد بررسی قرار خواهد داد.

(ممکن است هنگام انتقال از فایل اصلی به داخل سایت بعضی متون به هم بریزد یا بعضی نمادها و اشکال درج نشود ولی در فایل دانلودی همه چیز مرتب و کامل است)