وبلاگ

تحولات اقتصادی، اجتماعی، سیاسی و رشد شتابان شهرها در دهه‌ های اخیر منجر به تحولات عمیقی در شهرهای كشور شده است . اثرات این تغییرات وتحولات كه به صورت تغییر شكل كالبدی و توسعه فضایی شهرها تبلور یافته است نتایج مناسبی در شهرها ی كشور نداشته و باعث توزیع نامناسب خدمات و عدم مكان‌گزینی صحیح مراكز خدماتی شده است. بنابراین، بررسی وضع موجود و شناخت كامل از وضعیت مکان‌یابی مراكز خدماتی می‌تواند گام مهم و موثری در بالا بردن سطح كیفیت خدمات مختلف شود. در واقع,مکان‌یابی یکی از علومی است که توجه به آن سبب کاهش هزینه‌ها و موفقیت واحدهای صنعتی می‌شود. مسایل مکان‌یابی تسهیلات از دهه 1960 جایگاه مهمی در ادبیات تحقیق در عملیات یافته است. به طور کلی واژه‌ی مکان‌یابی اشاره به مدل‌سازی، فرمول‌بندی و حل مسایلی دارد که می‌توان آن‌ ها را قرار‌دادن تسهیلات در فضای موجود به بهترین نحو تعریف کرد. این مسایل بررسی می‌کنند که چه طور می‌توان یک مجموعه از تسهیلات را به صورت فیزیکی مکان‌یابی کرد به‌طوری‌که یک تابع هدف تحت مجموعه‌ای از محدودیت‌ها بهینه شود. از جمله مسایل دیگری كه در این زمینه مطرح است و كمك شایانی به نیل به اهداف كاهش هزینه و افزایش كیفیت خدمات به مشتری می‌کند، تخصیص بهینه‌ی مراكز مشتری به تسهیلات توزیع، تخصیص مراكز توزیع به مراكز تولید و … است كه موجب پدید آمدن مساله مكان‌یابی-تخصیص شده است.

 

در این پایان‌نامه, به ارائه مدلی جدید برای مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته فازی می‌پردازیم. این فصل, به كلیات تحقیق از جمله بیان مساله، مفروضات مدل، ضرورت انجام تحقیق و روش‌شناسی تحقیق اختصاص دارد.

 

 

 

 

 

• بیان مساله تحقیق

مساله مکان‌یابی-تخصیص، تولید مکان‌های تسهیلات در فضای جواب و تعیین چگونگی تخصیص تقاضای مشتریان به مراکز توزیع است، به‌طوری که اهدافی مانند هزینه حمل و نقل، مجموع فاصله طی شده، میزان دیركرد خدمات رسانی کمتری یا اهدافی مانند سطح رضایت، میزان خدمت رسانی و … بیشترین شوند. مساله مكان‌یابی-تخصیص از منظر فضای جواب به دو گروه مكان‌یابی-تخصیص گسسته و مكان‌یابی-تخصیص پیوسته تقسیم می‌شود. در مسایل مكان‌یابی-تخصیص در فضای گسسته، نقاط نامزد برای مكان‌یابی مشخص و محدود هستند و در مسایل مكان‌یابی-تخصیص در فضای پیوسته، نقاط نامزد معلوم نیستند و تعداد آنها نامتناهی است. در مدل گسسته, مکان‌های نامزد از پیش مشخص شده‌اند، اما در مدل پیوسته مکان‌های تسهیلات تولید می‌شوند. در مدل گسسته یک تابع باید انتخاب شود تا تابع هزینه را تخمین بزند، اما در مدل پیوسته از تابع فاصله واقعی استفاده می‌شود. هم‌چنین مدل‌های پیوسته سریع‌تر تنظیم و ساده‌تر اجرا می‌شوند. مسایل مكان‌یابی-تخصیص در پروژه‌های صنعتی و خدماتی بسیاری ازجمله خدمات اورژانس، شبکه‌های مخابراتی، مراکز توزیع، مدیریت زنجیره‌تأمین، استقرار ایستگاه‌های آتش‌نشانی، استقرار تعمیرگاه‌های ثابت، استقرار دستگاه‌های خودپرداز، استقرار مراکز پلیس، خرده‌فروشی‌ها و اکثر مسایل مکان‌یابی متعارف کاربرد دارد. این مساله NP-سخت است و تعداد زیادی رویکردهای حل و الگوریتم‌های ابتکاری برای حل آن توسعه داده شده‌اند. مدل‌های مکان‌یابی به دلیل اهمیت و کاربردهای روزافزون آن همواره مورد توجه محققین و مهندسین صنایع بوده‌اند. در این میان مدل‌هایی که مؤلفه‌های غیرقطعی سیستم‌های مورد مطالعه را در بر می‌گیرند، حایز اهمیت هستند. بسیاری از محققان، مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته را در محیط قطعی مطالعه کرده‌اند. این در حالیست كه در دنیای واقعی ارائه تقاضاهای دقیق مشتریان بسیار دشوار است، و بنابراین محققین این مساله را تحت محیط احتمالی توصیف کردند.

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%d9%87-%d9%85%d8%af%d9%84%d9%8a-%d8%ac%d8%af%d9%8a%d8%af-2/

 

 اما این مدل‌ها نیز برای توصیف موقعیت‌های بسیاری که توزیع تقاضای مشتریان نامعلوم هستند و یا با کمبود داده‌های گذشته مواجه هستند، کافی نیستند. در این موارد نظریه فازی بهتر عمل می‌کند. مدل‌هایی که این مساله را در محیط غیرقطعی در نظر می‌گیرند، به سه بخش دسته‌بندی می‌شوند: مدل‌های احتمالی، فازی، و فازی‌احتمالی. علی رغم مزایای زیاد مدل پیوسته فازی، پژوهش‌های انجام شده در این راستا اندک است.

 

یكی از ویژگی‌های دیگر مسایل مكان‌یابی تخصیص كه باعث گروه‌بندی دیگری از این مسایل می‌شود، سطح ظرفیت تسهیلات است كه می‌تواند به دو صورت محدود و نامحدود در نظر گرفته شود.

 

مساله مکان‌یابی مراکز با ظرفیت نامحدود (UFLP) در دسته مسایل کمترین‌جمع قرار می‌گیرند, اما در‌ این مسایل هزینه، هزینه ثابت را نیز شامل می‌شود و هزینه ثابت به مکانی بستگی دارد که مرکز در آن قرار می‌گیرد. تعداد مراکزی که باید استقرار یابند از پیش مشخص نیستند، اما به گونه‌ای معین می‌شوند که هزینه را کمینه کنند. به علت این‌که در این گونه مسایل ظرفیت هر مرکز نامحدود در ‌نظر ‌گرفته‌ می‌شود، تخصیص یک تقاضا به بیش از یک نقطه تأمین، هرگز سودبخش نیست.

 

مساله مکان‌یابی مراکز با ظرفیت محدود (FLP) شبیه به مسایل UFLP هستند، تنها در این مسایل ظرفیت هر‌یک از مراکز محدود است. ممکن است در این مورد جواب بهینه به‌گونه‌ای باشد که یک مشتری به بیش از یک منبع تأمین، ارجاع داده شود. در واقع, ممکن است که پس از تخصیص مشتری به یک مرکز، پس از برآوردن بخشی از تقاضای مشتری، ظرفیت مرکز به پایان برسد و برای برآوردن باقی مانده تقاضای مشتری مجبور به اختصاص آن به دیگر مراکز که هزینه بیشتری نیز دربر دارند، شویم. البته گاهی ممکن است که با وجود این‌که اختصاص یک مشتری به یک مرکز ویژه کمترین هزینه را در بردارد، به دلیل این‌که ظرفیت آن مرکز توسط مشتریان دیگر پر شده است، مجبور به اختصاص کل تقاضای آن مشتری به مراکز دیگر شویم.

 

مسایل مكان‌یابی با ظرفیت محدود، در دنیای واقعی مصداق بیشتری دارند. با توجه به آن‌چه كه شرح داده شد، برای نزدیكی هر بیشتر مساله به مسایل دنیای واقعی و هم‌چنین پر كردن برخی از شكاف‌های تحقیقاتی، دراین پژوهش مدل‌سازی مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته با ظرفیت محدود در محیط فازی برای اهداف مدیریتی مختلف همراه با ارائه روش حل مناسب بررسی می‌شوند.

 

مساله FLA پیوسته با ظرفیت محدود یافتن مکان nتسهیل در فضای پیوسته به منظور خدمت‌رسانی به مشتریان در mنقطه ثابت و همین‌طور تخصیص هر مشتری به تسهیلات است به طوری که مجموع هزینه‌های حمل و نقل کمینه شود.

 

• مفروضات و اهداف مدل

به منظور مدل‌سازی مساله FLA با ظرفیت محدود، چند فرض در نظر گرفته می‌شوند كه عبارتند از:

 

 

 

• هر مشتری دارای مقداری از تقاضا است كه در این تحقیق غیر‌قطعی در‌نظر گرفته می‌شود.

 

• هر تسهیل ظرفیت محدود دارد. بنابراین, نیاز داریم که مکان‌ها را انتخاب کنیم و مقدار از تسهیل i به هر مشتری j را تصمیم بگیریم.

 

• شرایط عدم قطعیت در بسیاری پارامترها تاثیر دارد که برای آن از مجموعه‌های فازی استفاده شده است.

 

• هر مشتری باید کاملاً توسط تجهیزات، تامین شود.

 

• یک مشتری در صورتی می‌تواند از یک تجهیز، سرویس دریافت كند كه آن تجهیز تاسیس شده باشد.

 

• تعداد تجهیزاتی که باید مستقر شوند، محدود است.

 

• مسیر بین هر مشتری و تسهیل متصل است و هزینه حمل و نقل با مقدار عرضه شده و فاصله طی شده متناسب است.

 

• فرض شده که تسهیل i درون یک منطقه معین قرار داده شده است

و .

 

• مساله دارای چند هدف است.

هدف دراین پژوهش مدل‌سازی مساله مکان‌یابی-تخصیص پیوسته با ظرفیت محدود در محیط فازی برای اهداف مدیریتی مختلف همراه با ارائه یک روش حل مناسب است.

 

بطوركلی, اهداف مدل مورد بررسی عبارتند از:

 

• استقرار بهینه‌ی تعداد محدودی تجهیزات.

 

• کاهش هزینه‌های نگهداری حمل ونقل.

 

• کاهش هزینه‌های احداث.

 

• به‌دست آوردن جوابی قابل اطمینان برای شرایطی که عدم قطعیت وجود دارد.

 

• تخصیص بهینه مراكز مشتری به تجهیزات تاسیس شده.

یکی از اتفاقاتی که بیشتر شهرهای جهان با آن مواجهند، سوانح طبیعی است. سانحه یا بحران، رویداد یا واقعه­ای ناگهانی است که با آسیب­های انسانی و مادی گسترده همراه بوده و نیازمند انجام اقدامات فوری است.

 

سوانح طبیعی بدون آن که بشر قادر به تاثیرگذاری مستقیم بر آن باشد، اتفاق می­افتد و زندگی انسان را به مخاطره می­اندازد. کشور ما از جمله کشورهای آسیب­پذیر دنیا در برابر بلایای طبیعی است که در صورت وقوع آنها نیازهایی جدید مطرح می­ شود، الگوهای مرسوم و متعارف زندگی بر هم زده می­شوند و انسان­ها در شرایط روحی و روانی خاصی قرار می­گیرند. از طرفی، سوانح و بحران­ها اغلب ناگهانی هستند و در صورت تدریجی بودن نیز به بشر فرصت کافی نمی­ دهند و ضایعات، خسارات و تخریب­های شدید محیطی را به دنبال دارند.

 

به طور طبیعی، اولین اقدام انسان در برخورد با بحران و سوانح عبارتست از نجات و كاهش اثرات واقعه كه با وجود زمان بسیار كم نیاز به واكنش سریع دارد. واكنش سریع كه بخش بسیار مهم مدیریت بحران را تشكیل می­دهد، شامل شناسایی، ارزش­یابی، تصمیم ­گیری و اقدامات اضطراری موقت است كه تمام مراحل این واكنش در زمان بسیار كوتاه حتی گاهی در چند ساعت صورت می­گیرد. در نتیجه، یكی از اقدامات در مدیریت بحران اندیشیدن تدابیری به منظور امداد رسانی پس از وقوع است. زیرا سوانح طبیعی علاوه بر تلفات انسانی موجب تخریب مراکز تولید موادغذایی (کارخانجات صنایع غذایی، مرغداری­ها، کشتارگاه­ها)، مراکز ذخیره مواد غذایی (انبارها، سردخانه­ها،

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87%d8%a7%d8%b1%d8%a7%db%8c%d9%87-%db%8c%da%a9-%d9%85%d8%af%d9%84-%d8%a7%d8%ad%d8%aa%d9%85%d8%a7%d9%84%db%8c/

 

 سیلوها) و مراکز توزیع مواد غذایی و دارویی و خدماتی (فروشگاه­ها، مراکز پخش و غیره) می­شوند و در نتیجه میان مردم اضطراب و نگرانی شدیدی پدید       می­آورند.

 

در این پایان نامه سعی بر اینست تا با ارائه مدلی ریاضی تحت دو سناریو مکان بهینه برای ایجاد مراکز کمک­رسانی به افراد خسارت دیده در یک منطقه ارائه شود که در آن، سطوح پوششی با توجه به شدت و مرکز حادثه در نظر گرفته می­شوند و به این نکته توجه می­ شود که حادثه می ­تواند تسهیلات را نیز تحت تاثیر قرار دهد. مدل ارائه شده در سناریوی اول توسط مورالی و همکاران [2] ارائه شده است و مدل سناریوی دوم مدل پیشنهادی این تحقیق بوده است. فرضیات مساله پیشنهادی بدین قرارند:

 

1. شدت حادثه بر روی تسهیلات نیز اثر می­گذارد.

 

1. تقاضا غیرقطعی (احتمالی) است.

 

1. مکان­های نامزد برای استقرار تسهیلات در نظر گرفته شده ­اند.

 

1. ظرفیت تسهیلات محدود است.

 

 

1-2- ساختار پایان نامه

 

در ادامه در فصل 2، ادبیات موضوع مسایل مکان­ یابی- تخصیص را بررسی می­کنیم. در فصل 3،  زمینه ­های علمی تحقیق شامل دسته­بندی مسایل مکان­ یابی، مقوله عدم قطعیت و احتمالی بودن تقاضای مشتریان و مساله مکان­ یابی- تخصیص به طور مفصل تشریح می­شوند. در فصل 4، به تشریح مساله و مدل پیشنهادی می­پردازیم و برخی از ویژگی­های مدل را بررسی می­کنیم. با توجه به پیچیدگی مدل پیشنهادی، یک الگوریتم ابتکاری برای حل مسایل با مقیاس بزرگ ارائه می­ شود. در ادامه این فصل، یک آزمون تجربی به منظور نشان دادن کارایی و دقت الگوریتم ابتکاری پیشنهادی انجام می­ شود و نتایج محاسباتی مربوط بحث و بررسی می­شوند. سرانجام پیشنهادهایی برای توسعه­های آتی به همراه نتیجه ­گیری در فصل 5 ارائه می­شوند.

1-1- آفتابگردان

 

آفتابگردان (.Helianthus annuus L) گیاهی یک‌ ساله متعلق به جنس هلیانتوس و تیره کامپوسیته یا آستراسه می‌باشد. جنس هلیانتوس بیش از 60 گونه دارد. نام جنس آفتابگردان از کلمه یونانی Helios به معنی خورشید و Anthos به معنی گل گرفته شده است. خاستگاه این گیاه زراعی، بین شمـال مکـزیـک و نبراسکا است و سرخ‌پوستان این منطقه اولین استفاده‌ کنندگان آن بودند. گونه H.annuus در مقایسه با سایر گونه‌ها، بیشترین سطح زیر کشت را در دنیا به خود اختصاص داده است (گونزالو پرز و وریکن، 2007).

 

به عقیده برخی از مورخین کشت آفتابگردان در آریزونا و نیومکزیکو آمریکای شمالی حدود 3000 سال قبل از میلاد آغاز شد. در اوایل قرن 16 میلادی این گیاه توسط اسپانیایی‌ها از آمریکا وارد اروپا شده و در اسپانیا و فرانسه به عنوان گیاه زینتی از آن استفاده می‌شده است. در قرن 19 این گیاه از اروپا به روسیه انتقال یافت. پس از ورود آفتابگردان به روسیه، سطح زیر کشت این گیاه در آن کشور به‌سرعت افزایش یافت. دانشمندان روسیه برای اصلاح آفتابگردان و افزایش میزان روغن آن تلاش‌های فراوانی کردند به همین دلیل بیشتر ارقام تجارتی مربوط به این کشور می‌باشد (گونزالو پرز و وریکن، 2007).

 

بنابر منابع وزارت جهاد كشاورزی کشت آفتابگردان در ایران به عنوان آجیل از 78 سال پیش در مناطق مختلف آذربایجان غربی از جمله خوی معمول بوده ولی به عنوان دانه روغنی از سال 1344 متداول شده است. در این سال‌ها مقدار دو تن بذر آفتابگردان شامل آرماویرسکی و ونییمیک 8931 از شوروی سابق خریداری و به ایران حمل و در مازندران کشت شد. نتایج حاصل زیاد رضایت بخش نبود. در سال 1345، بیست تن بذر آفتابگردان رقم رکورد از رومانی وارد و توسط کارشناسان رومانیایی در گرگان و مازندران کشت گردید که نتیجه حاصل از آن بسیار خوب بود. این امر موجب آغاز زراعت دانه آفتابگردان به عنوان دانه روغنی در ایران از سال 1346 با سطح 1700 هکتار گردید (بانک اطلاعات زراعت وزارت جهاد کشاورزی، 1390).

 

بر اساس آمار در سال 2005 آفتابگردان سومین منبع تهیه روغن خوراکی در جهان بوده است (بعد از سویا و کلزا). تولید در این سال 106×

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%da%a9%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d9%86%d8%a7%d8%b3%db%8c-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d8%a7%d8%b3%d8%aa%d8%ae%d8%b1/

 

 31 تن و مناطق عمده کشت آن آرژانتین، کشور‌های اتحادیه اروپا، روسیه، اکراین و چین بوده است (FAO، 2007). بر اساس گزارش وزارت جهاد کشاورزی سطح زیر کشت آفتابگردان در ایران در سال زراعی 88-87، برابر با 19 هزار هکتار و با عملکرد 1 تن در هکتار بوده که در این سال در مجموع 18 هزار تن دانه آفتابگردان تولید شد.

 

 

 

1-1-1- خصوصیات گیاهی

 

آفتابگردان گیاهی دو‌لپه‌ای و یکی از اعضاه خانواده آستراسه (گل ستاره‌ای‌ها) با گل های ترکیبی است. این گیاه، یكساله با ساقه های قوی و محكم كه بلندی آن به 5/2-2 متر نیز می رسد. برگ‌های آن پهن، نوك تیز و دندانه دار یا بی دندانه و پوشیده از كرك است. گل‌های آن به شكل طبق، دایره‌ای شكل و بزرگ به قطر 50-40 سانتی متر بوده كه دور آن را زبانه‌های زرد فراگرفته است.

 

تا کنون گونه‌های دیپلوئید، تتراپلوئید و هگزاپلوئید آن شناخته شده است. آفتابگردانی که کشت می‌شود 34 کروموزومی (34=n2) است (گونزالوپرز، 2003).

 

میوه آفتابگردان نوعی فندقه است که مترادف دانه محسوب می‌شود. رنگ دانه از سفید تا سیاه یا خاکستری خط دار و بسته به رقم تغییر می کند. گیاه‌شناسان دانه‌ی آفتابگردان را به صورت یک میوه تک‌دانه‌ ساده و خشک تعریف می‌کنند. دانه حاوی آندوسپرم است که به عنوان مغز شناخته می‌شود. پوسته‌ای که پیرامون آن را فراگرفته پریکارپ نام دارد. هر چه درصد وزنی پوسته كمتر باشد درصد وزنی روغن بیشتر خواهد بود. مغز دانه آفتابگردان در حدود 50 درصد وزن دانه را تشكیل می‌دهد. این گیاه در ابتدا به عنوان یک گیاه زینتی کشت می‌شد و بعدها برای اهداف غذایی و دارویی استفاده شد (گونزالوپرز و وریکن، 2007).

 

آفتابگردان برای کشت در مناطق آب و هوایی مختلف بویژه در شرایط معتدل سازگار است. كاشت بذر در اوایل بهار انجام می‌گیرد. طول دوره رشد آفتابگردان بسته به رقم و كلیه عوامل محیطی از 90 تا 150 روز می‌باشد. آفتابگردان ریشه توسعه یافته‌ای دارد كه گیاه را به خشكی مقاوم می‌سازد، مشروط بر آنكه خاك عمیق بوده و تراكم و ساختمان خاك، محدود‌‌ كننده رشد ریشه نباشد. اگرچه آفتابگردان در یک محدوده‌ نسبتا وسیع از شرایط آب و خاک می‌تواند رشد کند ولی شرایط بهینه آن، خاک‌های زهکشی شده‌ با توانایی بالا در نگهداری آب و pH خنثی (5/7-5/6) می‌باشد. آفتابگردان از نظر عکس العمل نسبت به طول روز بی تفاوت است و به نور فراوان نیاز دارد (گونزالوپرز و وریکن، 2007).

 

دو نوع از این گیاه در جهان کشت می‌شود: ارقام روغنی، و انواع آجیلی. کمتر از 10% سطح زیر کشت، مربوط به ارقام آجیلی است و انواع روغنی سهم عمده مناطق زیر کشت را در اختیار دارند. ارقام روغنی، دانه‌های سیاه رنگی دارند و پوسته‌ی آنها نازکتر و تا حدودی به مغز چسبیده است ولی در ارقام آجیلی، دانه‌ها معمولا راه راه بوده، پوسته ضخیمتر است و به آسانی از مغز جدا می‌شود (سالونخه وهمکاران، 1992؛ گونزالوپرز و وریکن 2007).

 

[1] Asteraceae

موضوع سیاست تقسیم سود همواره به عنوان یکی از بحث انگیزترین مباحث مدیریت مالی مطرح بوده است به طوری که علاقه اقتصاددانان قرن حاضر و بیش از پنج ده اخیر را به خود معطوف کرده و موضوع الگوهای نظری جامع و بررسی‌های تجربی بوده است(بلو و همكاران[1]، 2009). تقسیم سود از دو جنبه مهم قابل بحث است؛ اول، تقسیم سود عاملی اثر گذار بر سرمایه‌گذاری‌های پیش روی شرکت‌هاست، هر قدر سود بیشتری تقسیم گردد، منابع داخلی شرکت، به منظور اجرای پروژه‌های سرمایه‌گذاری، کمتر خواهد شد و نیاز به منابع خارج از شرکت بیشتر می‌شود که این عامل می‌تواند برقیمت سهام شرکت‌ها در آینده تاثیر داشته باشد(فاما و همكاران[2]، 2001). از این رو مدیران (با هدف حداکثر کردن ثروت سهامداران) همواره باید بین علایق مختلف سهامداران تعادلی برقرار نمایند، تا هم فرصت‌های سود‌آور سرمایه‌گذاری را از دست نداده باشند و هم سود نقدی مورد نیاز برخی از سهامداران را بپردازند؛ بنابراین تصمیمات تقسیم سود که از سوی مدیران شرکت‌ها اتخاذ می‌شود بسیار حساس و با اهمیت است.(گرولون و همكاران[3]، 2002).
دوم، واحدهای انتفاعی می‌توانند سود خالص سالانه خود را به مصرف پرداخت سود سهام به سهامداران برساند و یا وجوه آن ‌را برای مقاصد دیگر نظیر بازپرداخت بدهی‌ها و یا تامین مالی سرمایه‌گذاری‌های جدید مورد استفاده قرار دهند (دی آنجلو و همكاران[4]، 2006). پرداخت سود سهام به صاحبان سهام عادی یکی از راه‌هایی‌ است که شرکت می‌تواند بدان وسیله مستقیماً بر ثروت سهامداران اثر بگذارد، به این دلیل موضوع پـرداخت سود و میـزان سود تقسیمی یکی از علایق سهامداران فعـلی و سرمایـه‌گذاران آتی می‌باشـد (گرولون و همكاران، 2002). رکود بازار به شرایطی اطلاق می‌شود که متوسط بازده بازار در یک سال از نرخ تورم همان سال کمتر باشد، بر همین اساس رونق بازار زمانی صورت می‌گیرد که متوسط بازده بازار در یک سال بیشتر از نرخ تورم همان سال باشد. بنابراین توجه به سیاست‌های تقسیم سود در شرایط رونق و ركود از عوامل بسیار با اهمیت تلقی می‌گردد. مهم‌ترین دلیل مطالعه حاضر کمک به سرمایه‌گذاران، مدیران و فعالان بازار سرمایه در سوق دادن سرمایه‌ها و منابع مالی در شرکت‌هایی است که بازدهی بهتری دارند تا شركت‌ها به سمت و سوی بحران‌های مالی سوق پیدا نكنند.
در فصل اول پس از بیان مسئله و چگونگی برگزیدن موضوع پژوهش، اهمیت و ضرورت پژوهش بررسی می­ شود؛ سپس اهداف پژوهش،

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87%d8%a7%d9%87%d9%85%db%8c%d8%aa-%d8%aa%d9%82%d8%b3%d9%8a%d9%85-%d8%b3%d9%88%d8%af-%d8%b3%d9%87%d8%a7%d9%85/

 

 فرضیه‌ها، متغیـرها و مدل پژوهش، روش، ابزار گردآوری و تجزیه و تحلیل اطلاعات، قلمرو و جامعه آماری پژوهـش مطرح می­ شود.

2-1) بیان مسئله
موضوع سیاست تقسیم سود مدت‌هاست که از مسائل مطرح در مدیریت مالی است و تاکنون عوامل مؤثر بر آن و آثار آن بر عملکرد شرکت‌ها مشخص نشده است تا جایی که بلک(1976)، از آن به عنوان معمای سود سهام یاد می‌کند. تصمیم‌گیری درباره تقسیم سود یکی از مهمترین تصمیمات شرکت‌ها است(دی آنجلو و همكاران، 2006)، و از این رو تعجب آور نیست که پژوهش­های زیادی در مورد آن صورت گرفته باشد. از زمانی که پنج سوال چه کسی، کدام، چه زمانی و در چه مواردی، و چرا شرکت‌ها سود سهام می‌پردازند همراه با سوال ششم که آیا پرداخت سود تقسیمی اهمیت دارد یا خیر، در پنجاه سال قبل مطرح شد، سود تقسیم شده شرکت‌ها کانون مباحث عمده ای بین دانشگاهیان و اشخاص درگیر در اداره شرکت‌ها بوده است؛ از این شش پرسش به همگی توجه یکسانی نشده است. در حالی که پرسش‌های کدام و در چه مواردی شرکت‌ها سود سهام می‌پردازند تا حدودی مورد بررسی قرار گرفته است، این پرسش که چه کسی سود سهام می‌پردازد (و به چه کسانی)، و چرا شرکت‌ها سود سهام می‌پردازند بیشترین توجه را به خود جلب کرده است. با این وجود، این پرسش که چه زمانی پرداخت سود سهام بیشترین اهمیت را دارد مورد توجه قرار نگرفته است(فولر و گلداشتاین[5] ، 2011).
سودسهام بازده‌ای است كه سهامداران­عادی برای سرمایه‌ خود از شركت دریافت می‌كنند (دنیس وهمكاران[6]،2008). هر شركت كه‌ به طور جاری سود سهام پرداخت نكند آن را دوباره در شركت سرمایه‌گذاری می‌كند تا ایجاد منفعت كند به این طریق توانایی شركت برای پرداخت سود سهام در آینده افزایش می‌یابد(بكر و ورگلر[7]، 2004). اصولاً سرمایه گذاران برای کسب بازده مناسب سرمایه گذاری می‌کنند و دریافت سود سهام یکی از راه های کسب بازده است. سیاست تقسیم سود را می‌توان عامل ایجاد موازنه بین سود انباشته شرکت از یک طرف و پرداخت وجه نقد و انتشار سهام جدید از طرف دیگر تعریف کرد.(خدادادی، 1388). از طرفی در هر بازار مالی با توجه به گستردگی و عمق بازار، ابزارهای متنوعی جهت سرمایه گذاری وجود دارد. سرمایه گذاران، با عنایت به بازده و ریسك دارایی ها، سرمایه گذاری می كنند. یكی از عوامل موثر بر ریسك شرکت‌ها وضعیت رکود یا رونق وضعیت بازار است (فولر و گلداشتاین2011).
رکود بازار به شرایطی اطلاق می‌شود که متوسط بازده بازار در یک سال از نرخ تورم همان سال کمتر باشد(جاگاندن و ونگ[8]، 2007)، بر همین اساس رونق بازار زمانی صورت می‌گیرد که متوسط بازده بازار در یک سال بیشتر از نرخ تورم همان سال باشد(بلائو و فولر[9]، 2005). شرکت‌هایی که در وضعیت رکود قرار می‌گیرند یکی دیگر از موضوعات بحث برانگیر دنیای امروز است. در این پژوهش رابطه بین معیارهای مبتنی بر سیاست‌های تقسیم سود سهام در شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران که در وضعیت بحرانی یا رکود قرار گرفته‌اند بررسی خواهد شد، بنابراین برای آزمون کیفیت رکود و بحران شرکت‌های پذیرفته شده در بورس اوراق بهادار تهران از معیار جریان‌های نقد آزاد / کیو توبین چانگ و همکاران (1994) استفاده خواهد شد. همچنین برای محاسبه معیار جریان نقد آزاد از تعریف جریان نقد آزاد برگرفته از پژوهش لیحان و همکاران، 1989(به نقل از فولر و گلداشتاین، 2011) پیروی خواهد شد. در نهایت در این پژوهش به دنبال پاسخ دادن به این پرسش هستیم که­آیا تقسیم سودسهام در بازار رو به­رکود در مقایسه با بازار رو به­رونق اهمیت بیشتری دارد یا خیر؟ همچنین مسائل دیگری مانند نحوه محاسبه شاخص‌های بحران (رکود) نیز در این پژوهش بررسی خواهد شد.
[1]- Blau et al
[2]- Fama et al
[3]- Grullon et al
[4]- et al DeAngelo
[5]- Fuller and Goldstein
[6]- Denis et al
[7]- Baker and Wurgler
[8]- Jagannathan and Yong
[9]- Blau and Fuller

بلافاصله پس از صید و خارج کردن از آب، مجموعه تغییراتی در بدن ماهی آغاز می شود که در اثر این تغییرات کاهش قابل توجهی در اختصاصات کیفی محصول ایجاد می­گردد. از این رو عدم توجه به شرایط نگهداری پس از صید و نتیجتاً بروز تغییرات نامطلوب در اختصاصات کیفی می تواند در ادامه منجر به ظهور علائم فساد گردد. از جمله نخستین تغییراتی که پس از صید در بدن ماهی بروز می­نماید سخت شدن عضلات است که به آن جمود پس از مرگ[1] گویند؛ فعالیت آنزیم های موجود در عضلات و دیگر ارگانهای بدن که به سرعت پس از صید آغاز می گردند نیز در صورت عدم کنترل منجر به مجموعه تغییراتی می گردند که در اصطلاح به خود هضمی یا اتولیز موسوم است. این تغییرات در نهایت منجر به شکسته شدن و تجزیه ی بسیاری از ترکیبات موجود در بافت ها می گردد که می تواند بر کیفیت خوراکی و دیگر اختصاصات ارگانولپتیک ماهی تاثیرات قابل توجهی داشته باشد. از دیگر تغییراتی که به آهستگی در ماهی رخ می دهد ولی حائز اهمیت زیادی می باشد اکسیداسیون چربی هاست که عمدتاً در طول نگهداری طولانی بخصوص هنگام نگهداری ماهی منجمد بروز می­نماید. تغییرات حاصل از اکسیداسیون می تواند منجر به تغییر در طعم طبیعی ماهی و همچنین تغییراتی در سیستم پروتئینی عضلات شود که به خصوص تغییرات پروتئینی سبب کاهش کیفیت بافت عضلانی و افزایش مقدار مایعات خروجی از عضلات می­گردد. باید توجه داشت که همزمان با تغییرات آنزیمی، به تدریج باکتری­ هایی که به طور طبیعی در پوست و روده ماهی وجود دارند نیز فعال شده و شروع به تکثیر می نمایند. تکثیر و فعالیت باکتریها و آنزیم های باکتریایی سرآغاز دیگر تغییراتی است که نتیجه آن بروز علائم فساد باکتریایی در ماهی خواهد بود. با توجه به فسادپذیری خاص ماهی و دیگر فرآورده ­های دریایی و سرعت تغییرات کیفی در اختصاصات خوراکی آنها بی­شک مهمترین موضوع در عمل­آوری یا عرضه­ی محصولات به صورت تازه جلوگیری از بروز تغییرات یا کاهش سرعت آنهاست، به همین جهت ضروری است یک یا مجموعه ­ای از فرایندهای مختلف در جهت جلوگیری از این تغییرات یا کاهش پیشروی آنها بکار گرفته شوند تا محصول در حد کیفی مطلوب به بازار مصرف ارائه گردد (رضوی شیرازی، 1386).

 

تکنولوژی­های فرآوری غذایی همچون نگهدارنده های شیمیایی نمی توانند پاتوژنهای مواد غذایی همچون لیستریا مونوسیتوژنز[2] را از بین برده و یا فساد میکروبی را کاملاً به تاخیر اندازند (گوتیرز[3] و همکاران، 2009). توزیع سرد مواد غذایی فاسد شدنی می ­تواند موثر باشد اما نمی ­تواند ایمنی کلی وکیفیت تولید را تضمین کند. علاوه براین تغییر در عادات غذایی و شیوه ­های فرآوری مواد غذایی بوجود آمده و تقاضا برای محصولات آماده خوردن افزایش یافته است (لی[4] و همکاران، 2008). تکنیکهای جدیدی همچون نورپالسی، میدانهای الکتریکی و مغناطیسی پالسی فشار بالا برای نگهداری مواد غذایی و کنترل پاتوژنها و میکروارگانیسم­های فساد در مواد غذایی وجود دارد. با این حال تکنیک­هایی همچون فرآوری با حرارت ملایم، بسته­بندی در اتمسفر اصلاح شده، بسته­بندی در خلاء وسردخانه­گذاری، نه برای از بین بردن پاتوژنهای نامطلوب و نه برای به تاخیر انداختن فساد میکروبی به اندازه کافی موثر نیست. علاوه بر این برخی از این روشها همچون سرد کردن در خلاء می ­تواند احتمال آلودگی مواد غذایی را افزایش دهد. ترکیب مواد آنتی­میکروبی طبیعی در مواد بسته­بندی برای محافظت سطح ماده غذایی نیز به تازگی توسعه یافته است (لی و همکاران، 2008). پیکره در حال رشد داده ها نشان می دهد که پتانسیل قابل توجهی برای استفاده از آنتی میکروب­های طبیعی در غذاها به منظور جلوگیری از تغییرات اکسیداسیونی لیپیدها و مهمتر از آن برای حفظ کیفیت و ارزش غذایی مواد غذایی وجود داشته که علاوه بر این آنها دارای اثرات ضد قارچی نیز می باشند (برت[5] و همکاران، 2007). به عنوان مثال ترکیب تیمار حرارت ملایم با افزودن روغنهای اسانسی دارچین و میخک در سیب D-value اشرشیا کلای[6] را به طور مشخص کاهش می دهند (تاج کریمی و همکاران، 2010). علاوه بر اثرات طعم دهندگی روغن­های اسانسی برخی از آنها اثرات آنتی میکروبی روی پاتوژنهای گیاهی و انسانی دارند (برندی[7] و همکاران،2006).

 

تاریخچه ادویه­ها و گیاهان از زمان آغاز تاریخ بشر بوده و مردم این گیاهان را از زمان های بسیار دور استفاده می­کردند. هیچ کالای دیگری به اندازه ادویه­ها در توسعه تمدن مدرن نقش محوری نداشته است. زندگی مردم و گیاهان بسیار پیچیده تر از آن است که قابل درک باشد. برخی گیاهان دارای قدرت تغییر عملکرد فیزیولوژیکی ما می باشند. آنها انقلابی در پزشکی ایجاد کرده و همچنین برای کسانی که آنها را پرورش داده و فرآوری می­ کنند و مورد تیمار قرار می­ دهند بسیار درآمدزا بوده و در موارد بسیاری این گیاهان اهمیت اجتماعی و مذهبی دارند. گیاهان مسیر تاریخ را تغییر دادند و از لحاظ اقتصادی اهمیت بیشتری به عنوان اجزای غذا و دارو، عطریات، لوازم آرایشی وگیاهان تزئینی دارند. دانش گیاهان برای هزاران سال از نسلی به نسل دیگر منتقل شده است (برون[8] ،1995).

 

هدف از تهیه این متن ارائه یک مرور کلی از داده ­ها عمدتاً در ده سال گذشته بر روی ترکیبات مشتق شده از گیاهان و تاثیر آنها بر ضد عوامل فساد و بیماریزای گزارش شده و روش های عملی برای استفاده از این ترکیبات و همچنین تهیه مروری بر اطلاعات منتشر شده روی فعالیت روغن­های اسانسی و ترکیباتی از آنها که می­توانند برای استفاده در غذاها مناسب باشند و همچنین توصیف مدل فعالیت احتمالی و نیز پتانسیل سینرژیست[9] و آنتاگونیسم[10] آنها بوده و در مورد قوانین و جنبه­ های گوناگون ایمنی و حسی نیز بحث می­ شود و فضاهای مطالعه­ آینده نیز پیشنهاد شده است. اطلاعات آمده در این متن بر روی سطح فساد مواد غذایی بوده و اساساً در مورد اثرات آنتی­باکتریایی روغن­های اسانسی در غذاها و خصوصاً در غذاهای جانوری (دریایی) که منبع اصلی غذایی می­باشد، تمرکز و بحث می­ کند. با توجه به مطالب گفته شده در این متن به این سوال ها پاسخ داده می شود:

 

آیا عصاره های گیاهی اثر آنتی باکتریایی و آنتی اکسیدانی بر فرآورده های آبزیان دارد؟

 

آیا انواع مختلف عصاره های گیاهی اثر آنتی اکسیدانی و آنتی باکتریایی یکسانی بر فرآورده های آبزیان دارند؟

 

آیا عصاره های گیاهی مدت انبارداری فرآورده های آبزیان را تغییر می دهد؟

 

 

 

هدف:

 

1. بازبینی خواص آنتی میکروبی و آنتی اکسیدانی روغن های اسانسی و ترکیبات آن ها و کاربردهای اخیرشان در فرآورده های آبزیان

1-2- کلیات

 

                 

 

1-2-1- تعریف

 

بیماری های ناشی از غذا در نتیجه مصرف غذاهای آلوده به باكتری های عامل فساد و بیماری زا به طور مستقیم در سلامت جامعه نقش دارد (رهنما و همکاران،1388). فساد مواد غذایی می ­تواند در ماده غذایی خام تا ماده فرآوری و توزیع شده رخ دهد و منابع فساد نیز ممکن است شیمیایی، فیزیکی و میکروبیولوژیکی باشد. تکنیکهای نگهداری از فساد میکروبیولوژیکی در سالهای اخیر به طور چشمگیری به بهبود به حداقل رساندن هر گونه رشد میکروارگانیسم­ها از جمله میکروارگانیسم­های پاتوژن کمک کرده است. (برت، 2004). استفاده از مواد شیمیایی به منظور جلوگیری یا به تاخیر انداختن فساد مواد غذایی امروزه دارای كاربرد وسیعی می­باشد، اما در ارتباط با اثرات سوء استفاده از مواد شیمیایی صنعتی بحث­های قابل قبولی در خصوص سرطان­زایی و سمیت آنها برای انسان صورت گرفته است. به این دلیل تولیدكنندگان مواد غذایی و مصرف كنندگان آن بایستی در استفاده از این گونه مواد نگهدارنده احتیاط نمایند (اسکاندامیس[11] و همکاران،2001). در نتیجه بالا رفتن سطح آگاهی مصرف­كنندگان در سطح جامعه جهانی علاقه روزافزونی به استفاده از مواد نگهدارنده نظیر اسانس ­ها و آنتی­بیوتیک­های طبیعی وجود دارد (رهنما و همکاران، 1388).

 

تحقیق در مورد روغن­های اسانسی محافظت کننده مواد غذایی با منشا گیاهی از دهه 1990 با استفاده بیشتر ادویه­ها و روغن­های اسانسی آنها به عنوان نگهدارنده­های زیستی طبیعی برای افزایش عمر انبارداری و کیفیت کلی محصولات غذایی و کاهش یا از بین بردن میکروارگانیسم­های بیماری زا افزایش یافته است (برت، 2004).

 

امروزه در خصوص اثرات بازدارندگی آنتی بیوتیک های طبیعی و اسانس های گیاهی مطالعات زیادی صورت می گیرد كه نشان دهنده تلاش درخصوص حذف نگهدارنده های شیمیایی و به كارگیری نگهدارنده های طبیعی می باشد. اسانس های گیاهان از منابع مفید تركیبات ضدمیكروبی می باشند (باگامبولا[12] و همکاران، 2004) و یکی از سریع ترین روندهای رو به رشد در تمامی درمانهای طبیعی روند استفاده از روغن های اسانسی است (رایبرن[13]،2010).

 

روغن های اسانسی چه هستند ؟

 

روغن­های اسانسی خالص­ترین شکل یک گیاه، روغن فرّار بدست آمده از طریق تقطیر یا فشار می باشند. روغن­های اسانسی مواد گیاهی بسیار قوی تغلیظ شده هستند بطوری که مثلاً یک قطره روغن نعناع معادل تقریبا 26فنجان چای نعناع می باشد. مثلا 5000پوند گلبرگ رُز فقط یک قطره روغن خالص رُز می­دهد. به گفته دکتر پنوئل[14] این ملکولها توسط بدن ما برای پشتیبانی، تعمیر و نگهداری و بازسازی استفاده می­شوند (رایبرن،2010).

 

روغن های اسانسی (روغن های فرّار یا روغن های اتری نیز نامیده می شوند) مایعات روغنی معطری هستند که از مواد گیاهی (گل ها، جوانه ها، دانه ها، برگ­ها، شاخه­ها، پوست درختان، علف­ها، چوب­ها، میوه­ ها وریشه­ها) بدست می آیند (گاستافسون[15]، 1948).

 

روغن­های اسانسی به عنوان جایگزین­های طبیعی افزودنی­های شیمیایی در نظر گرفته شده و استفاده از آنها در مواد غذایی مطابق خواسته­ های مصرف­ کنندگان برای محصولات با فرآوری کمتر و یا طبیعی می باشد که در صنایع غذایی مدرن پروسه­های خفیف به منظور بدست­آوردن فرآورده ­های سالم که برچسب طبیعی یا سبز دارند مورد استفاده قرار می­گیرد(برت، 2004). با این حال کاربرد علمی روغن­های اسانسی بدلیل ملاحظات طعم محدود است و همچنین اثرشان با توجه به فعل و انفعالات آنها با مواد و ساختار غذایی در حد میانه است (اسکاندامیس و همکاران،2001). روغن­های اسانسی گیاهان و ترکیبات آنها و فرآورده هایی از متابولیسم ثانویه گیاهان کاربردهای بسیاری در داروهای محلی، طعم غذا، محافظت و همچنین عطر و صنایع دارویی دارند (فابیان[16] و همکاران، 2006).

 

لغت روغن­های اسانسی در قرن 16 از نام Quinta توسط اصلاح­طلب داروی سویسی به نام پاراسلسوس وون هوهنهیم[17] مشتق شده است، او ترکیبات موثر یک دارو را کواینتا اسنشیال[18] نامید (گاستافسون، 1948). 3000نوع روغن اسانسی شناخته شده است که در حدود 300 مورد آنها مخصوصاً به عنوان عطر و ادکلن اهمیت تجاری دارند. همچنین مدت مدیدی است که مشخص شده برخی از روغن های اسانسی خواص آنتی­میکروبی دارند که در گذشته به عنوان خواص آنتی میکروبی ادویه جات بررسی شده بود اما افزایش اخیر میل مصرف کننده ی سبز منجر به تجدید مطالعه ی علمی این مواد شد. علاوه بر این مشخص شده است که روغن­های اسانسی و ترکیبات آنها خواص ضد ویروس، ضد مخمر، ضد میکروب، ضد توکسین، ضدانگل و ضد­قارچ دارند که شاید این خواص به عملکرد ترکیبات آنها در گیاهان بستگی دارد (برت، 2004)

 

 

 

1-2-2- تاریخچه استفاده از روغن­های اسانسی

 

عوامل آنتی میکروبی طبیعی، مشتق شده از منابعی همچون روغن­های گیاهی شناخته شده بوده که برای قرن ها در نگهداری غذا استفاده

/%d8%af%d8%a7%d9%86%d9%84%d9%88%d8%af-%d9%be%d8%a7%db%8c%d8%a7%d9%86-%d9%86%d8%a7%d9%85%d9%87-%d8%a7%d8%b1%d8%b4%d8%af%d8%a8%d8%a7%d8%b2%d8%a8%db%8c%d9%86%db%8c-%d8%ae%d9%88%d8%a7%d8%b5-%d8%a2%d9%86-2/

 

 می شدند. روغن های اسانسی و ادویه ها توسط مصریان اولیه استفاده می­شده و قرن­ها در کشورهای آسیایی همچون چین و هند مورد استفاده قرار می­گرفته است. برخی از ادویه ها همچون میخک، دارچین، خردل، سیر، زنجبیل و نعناع هنوز هم به عنوان درمان جایگزینی در هند استفاده می شود. عصاره های گیاهی و ادویه ها علاوه بر اینکه در عطر و طعم شرکت می­ کنند می تواند بر ضد پاتوژن های گرم مثبتی همچون لیستریامونوسیتوژنز عمل کنند. آنها همچنین با بهره گرفتن از اجزای فعالی همانند فنل ها، الکل ها، آلدهیدها، کتون ها، اترها، و هیدروکربن ها که مخصوصاً در ادویه هایی همچون دارچین، میخک، سیر، خردل و پیاز وجود دارد می توانند ثبات ذخیره سازی را افزایش دهند (برت،2004).

 

روغن های اسانسی از زمان آغاز بشر وجود داشتند؛ باستان شناسان6500 سال پیش در پاکستان یک دستگاه تقطیر کشف کردند. در مصر در آرامگاه کینگ توت[19] (1932)350 لیتر روغن اسانسی مشاهده شد. بیش از 200کتاب مقدس به روغن­های اسانسی کندور، مر، زوفا و … اشاره کرده ­اند (رایبرن،2010).

 

مصریان باستان از 3000 تا 14700 سال پیش یک مجموعه ی فارماکولوژیکی بسیار دقیق، موثر و معتبری از مواد متعدد بدست آمده از منابع طبیعی تهیه کردند (کاست[20]، 2003).

 

اگر چه ادویه ها به خاطر عطر خوبشان ،گلها وخصوصیات محافظتی از دوران باستان استفاده می شدند اما از روغن های اسانسی شناخته شده فقط روغن تورپنتین[21] توسط مورخان رومی و یونانی نامبرده شده بود. تقطیر به عنوان روش تولید روغن­های اسانسی اولین بار در شرق (مصر، هند و ایران) استفاده می­شد و بیش از 2000سال پیش بهبود یافته و با آغاز تکنولوژی­های مدرن­تر در قرن 9 توسط عربها گسترش یافت. اولین نوشه معتبر در مورد تقطیر روغن­های اسانسی بوده که توسط یک پزشک کاتالانی بنام ویلانوا[22] نوشته شده بود. در قرن 13 روغن­های اسانسی توسط داروخانه ها تولید شده و اثرات دارویی آنها در کتاب­های داروشناسی توضیح داده شد (بوئر[23] و همکاران، 2001)؛ اما به نظر می رسد استفاده از آنها در اروپا گسترش نیافته بود؛ تا اینکه در قرن16در لندن مورد داد و ستد قرار گرفت. در همان قرن مطالبی در مورد تقطیر و استفاده از روغن­های اسانسی منتشر شد اما تنها به تعداد نسبتا کمی از روغن­های اسانسی همچون رزماری، اسطوخودوس، میخک، جوز، دارچین و رازیانه اشاره شد. در قرن 17 آماده سازی روغن های اسانسی به خوبی شناخته شده بود و در داروخانه ها عموماً 15 الی 20 روغن مختلف وجود داشت. در قرن 18 از روغن چای به منظور اهداف پزشکی در استرالیا استفاده می شد اما احتمالاً قبل از آن هم توسط استرالیایی­های بومی این روغن استفاده می­شده است. به هر حال استفاده از روغن­های اسانسی در پزشکی در قرن 19 و20 عموماً به استفاده ثانویه آنها بخاطر عطر و طعمشان تبدیل شد (کاربردهای پزشکی پس از عطر و طعم دومین کاربرد روغن های اسانسی شد) (گاستافسون، 1948 و بوئر و همکاران، 2001).

 

اولین مطالعات علمی پتانسیل نگهداری ادویه ها توصیف فعالیت آنتی میکروبی روغن دارچین بر ضد اسپورهای باسیل سیاه زخم در دهه1880 گزارش شد و همچنین اولین آزمایش اندازه ­گیری خواص باکتریوسیدی بخارات روغن­های اسانسی توسط دلاکرایکس[24] در سال 1881 انجام گرفت (برت،2004)؛ علاوه بر این میخک به عنوان نگهدارنده در برابر فساد تغییردهنده گوشت، شربت­ها، سس­ها و شیرینی­جات مورد استفاده قرار گرفت. از آن به بعد دیگر ادویه ها همچون فلفل شیرین، برگ خشک بو، زیره سیاه، گشنیز، زیره سبز، پونه کوهی، رزماری، مریم گلی و آویشن گزارش شد که خواص باکتریوستاتیکی قابل توجهی دارند. بیشتر ادویه­ها منشا شرقی دارند با این حال برخی از آنها پس از کشف دنیای جدید معرفی شده ­اند همانند: فلفل قرمز، فلفل شیرین، ساسافراس[25] و وانیل که به منظور طعم­دهندگی و خواص دارویی در غذاها استفاده می­شوند (تاج کریمی و همکاران؛ 2010).

 

در حال حاضر روغن های اسانسی در دانشگاه های سراسر جهان و پژوهشهای پزشکی در صدها بیمارستان آمریکا استفاده می شود (رایبرن، 2010).

 

 

 

1-2-3- استفاده کنونی از روغن­های اسانسی

 

بزرگترین مصرف روغن­های اسانسی در غذا (به عنوان طعم دهنده)، در عطاریها (عطرها و ادکلن ها) و نیز در داروسازی ها (به منظور خواص کاربردیشان ) می باشد. استفاده متداول روغن­های اسانسی در آروماتراپی[26] بوده که کمی بیشتر از 2% کل بازار را شامل می شود. ترکیبات منحصر به فرد روغن­های اسانسی به عنوان طعم دهنده­های غذایی نیز استفاده می­شوند که یا از مواد گیاهی استخراج شده و یا به طور مصنوعی تولید می­ شود. خصوصیات آنتی­باکتریایی روغن­های­اسانسی و ترکیبات آنها در تولیدات متنوع تجاری همچون ضدعفونی­کننده­ها و مکمل­های غذایی مورد استفاده قرار می­گیرند. مواد نگهدارنده حاوی روغن­های اسانسی در حال حاضر به صورت تجاری در دسترس هستند. پروتکتا1 و پروتکتا2 مخلوط عصاره های گیاهی تولید شده توسط شرکت FL و Apopka بایرن در ایالت متحده آمریکا هستند که عموماً به عنوان افزودنی­های غذایی ایمن(GRAS)[27] در ایالات متحده می­باشند. با این حال محتویات دقیق آنها برای کارخانجات شناخته شده نیستند، اما احتمالاً این عصاره­ها شامل یک یا چند روغن اسانسی بوده که به ترتیب در محلول­های سیترات سدیم و کلرید سدیم حل می شوند. علاوه بر اثرات فیزیولوژیکی، روغن­های اسانسی برای استفاده ی گسترده در محصولات مختلف مثل از بین برنده های تجاری جوانه های سیب زمینی و مواد دافع حشرات تولید می­شوند (برت، 2004).

 

[1] Rigor-mortis

 

[2] Listeria monocytogenes

 

[3] Gutierrez

 

[4] Li

 

[5] Burt

 

[6] Escherichia coli

 

[7] Brandi

 

[8] Brown

 

[9] Synergist

 

[10] Antagonism

 

[11] Skandamis

 

[12] Bagamboula

 

[13] Raybern

 

[14] Penoel

 

[15] Gustafson

 

[16] Fabian

 

[17] Paracelsus von Hohenheim

 

[18] Quinta essential

 

[19] King Tut

 

[20] Cast

 

[21] Turpentine

 

[22] Villanova

 

[23] Bauer

 

[24] De la Croix

 

[25] Sassafras

 

[26] Aromatherapy

 

[27] Generally Recognized As Safe