وبلاگ

واژه اعتیاد در ذهن همه ما فروپاشی خانواده، فقر و فلاکت را تداعی می کند. یک فرد معتاد نه فقط سلامت جسمی و روحی خود را تباه می کند بلکه جامعه را نیز از حضور خود و عارضه ای که به آن مبتلا شده است، متاثر می کند. واقعیت این است که اعتیاد به عنوان پدیده ای چند بعدی و معلولی چند  علتی شناخته شده است از این رو چه در ریشه یابی گرایش به آن، چه در فرایند درمان و چه در پیامدها  و عوارض آن باید تمامی ابعاد و پس زمینه ها را بررسی کرد. نکته این جاست که اعتیاد مرد خانواده که رکن اصلی خانواده محسوب می شود امری بسیار تهدیدآمیز است. زنان و کودکانی که با یک فرد معتاد زندگی می کنند بدون تردید بیشترین آسیب ها را می بینند و ممکن است تحت خشونت فیزیکی یا روانی فرد معتاد قرار بگیرند. (ستوده، 1380)

بر اساس یافته های پژوهشهای بدست آمده بین خانواده و بهداشت روانی حاكم بر آن رابطه وجود دارد، یعنی بین سبكهای فرزند پروری و بهداشت روانی افراد ارتباط می باشد. در صورتیكه والدین مستبد بیش از سایر والدین، اضطراب[1] فرزندان را فراهم می آورند، بعد از این سبك والدین بی اعتنا قرار دارند.(هواسی، 1380)

میزان افسردگی[2] و اضطراب دختران خانواده های گسسته بیشتر از پسران می باشد  هر قدر وابستگی[3] نوجوان به خانواده قوی تر باشد، از شدت عمل خلاف او كاسته می شود. بین عملكرد خانواده و سلامت روانی نوجوانان رابطه معنا داری وجود دارد والدین بی اعتنا و مستبد زمینه افسردگی را برای فرزندان خود فراهم می كنند بین شیوه های فرزند پروری و روابط درون خانواده با ابتلاء به اعتیاد رابطه وجود دارد، تحقیقات نشان می دهد كه طرد شدگی و فقدان رابطه گرم و عاطفی در بین خانواده های معتادین بسیار بالاست. روش های انضباطی والدین با سوء مصرف مواد در فرزندان ارتباط دارد. والدین نوجوانان معتاد، بیشتر از سبك والدینی استبدادی و طرد کنندگی استفاده می كنند.( هواسی، 1380 )

در بین معتادین اختلالات شخصیت ضد اجتماعی افسردگی و اضطراب شایعترین اختلالات روانپزشكی است خصوصیات شخصیتی مرزی[4] و ضد اجتماعی[5]، پارانوئید[6] ،اسكیزو تایپال[7]، پرخاشگر- منفعل[8] وابسته، اجتنابی[9] و اسكیزوئیدی[10] در مردان معتاد شیوع دارد ، در بین معتادین خیابانی اختلالات دو قطبی[11] و اسكیزوفرنی[12] دیده می شود ؛ افسردگی بیشتر از اختلالات روانی دیگر در بین معتادین رواج دارد. در بین اختلالات خلقی و اضطراب ، افسردگی اساسی و اختلال اضطراب منتشر شایع می باشد، خود پنداره ضعیف و اعتماد به نفس پائین یكی از علل گرایش به اعتیاد است. شخصیت مرزی، خودشیفته[13] و ضد اجتماعی، و وضعیتهای روانی مثل سطح تحمل پائین، ناامیدی، رفتارهای ضد اجتماعی، احساس حقارت[14]، وابستگی[15] و اضطرابهای شدید در بین معتادین رواج دارد. كسانی كه در كودكی اختلال كم توجهی و بیش فعالی دارند، در صورت عدم درمان در آینده به مواد مخدر، الكل و سیگار پناه می برند،گرایش به اعتیاد مشكلات اجتماعی و روانشناختی فرد را افزایش می دهد. كشیدن سیگار و مصرف الكل اختلالاتی مثل اسكیزوفرنی، اسكیزوافكتیو[16] را وخیم تر می كند استفاده از الكل و حشیش، حافظه و توانایی عملكرد افرادی را كه دارای اختلالات خلقی یا روان پریشی هستند، پائین می آورد  مصرف مداوم الكل باعث دلشوره، فوبیاهای[17] شدید و حمله هراسی می شود.)انیسی، رئیسی، یزدی، زمانی و رشیدی، 1387).

 افرادی كه سوء مصرف تریاك و هروئین دارند سطح هیجان طلبی بالاتری نسبت به افراد عادی دارند در نتیجه تحقیقات ذكر شده می توان نتیجه گرفت بین شیوه های فرزند پروری، بهداشت روانی و گرایش به اعتیاد روابطی وجود دارد از جمله تحقیقات گذشته نشان می دهند كه تربیت والدین بر روی میزان رفتارهای ناسازگارانه مانند ابتلاء به اعتیاد تاثیر دارد. در صورت فقدان پدر و كاذب بودن وجود وی باعث پائین آمدن اعتماد به نفس در پسرها می شود كه می تواند از جمله علل خانوادگی اعتیاد باشد. ارتباط معناداری بین استعمال سیگار و سایر مواد در والدین و فرزندان سایكوپات وجود دارد. كودكان پدران دچار اعتیاد، اختلالات رفتاری – هیجانی بیشتری نسبت به كودكان پدران غیر معتاد دارند. تفاوت معنا داری در وضعیت تحصیلی، اختلال در روابط متقابل و میزان اضطراب نوجوانان پدر معتاد دیده شده است. بین اختلالات روانی از جمله افسردگی و ابتلاء به اعتیاد در خانواده های معتاد روابط معناداری وجود دارد. شیوه های فرزند پروری نقش مهمی در كاركرد خانواده و كاركرد خانواده نقش موثری در سلامت روانی كودكان دارد بین افت تحصیلی، اضطراب، اختلال در روابط متقابل و ابتلا به اعتیاد رابطه معنا داری وجود دارد شخصیتهای بیمار گونه در بین معتادین عبارت است از ضد اجتماعی بودن، دچار خود شیفته شدن و وابسته بودن، كه اغلب در پدران این گروه بیشتر مشهود می باشد. (جمشیدی منش، سلیمانی فر و حسینی ، 1383)
بیان مسأله :

موضوع دستیابی به سلامت، کسب آرامش و اطمینان در زندگی و نیز دوری و مقابله با عوامل تهدید کننده سلامتی از دیرباز مورد توجه آدمی بوده است و از اساسی ترین نیازهای فطری انسان ها به شمار می رود؛ اما هر گاه از سلامتی سخن به میان آمده، عموماً بعد جسمانی آن مد نظر قرار گرفته و کمتربه بعد روانی آن توجه شده است و این در حالی است که بهداشت و سلامت روان[18]به عنوان یکی از ارکان سلامتی، لازمه یک زندگی مفید، مؤثرو رضایت بخش فردی است.سازمان بهداشت جهانی (2004)سلامت روانی را به عنوان حالتی از بهزیستی که در آن فرد توانمندی خود را شناخته، از آنها به نحو مؤثر و مولد استفاده کرده و برای اجتماع خویش مفید است تعریف می کند. به طور کلی بهداشت روانی ایجاد سلامت روان به وسیله پیشگیری از ابتلاء به بیماری های روانی، کنترل عوامل مؤثر بر بروز آن، تشخیص زودرس، پیشگیری از عوامل ناشی از برگشت بیماری های روانی و ایجاد  محیط سالم در برقراری روابط صحیح انسانی است (میلانی فر، 1386).

سلامت روانی به عنوان یکی از نیازهای اجتماعی نیز مطرح می شود و از اساسی ترین محورهای ارزیابی سلامت جوامع مختلف به شمار می رود چراکه عملکرد مطلوب جامعه مستلزم برخورداری از افرادی است که از حیث سلامتی و بهداشت روانی در وضعیت مطلوبی قرار داشته باشند. در این میان تأمین سلامت روانی والدین و نیز شناسایی و حذف عوامل منفی مؤثر بر سلامت روان آنان که از اقشار مستعد، مؤثر، کارآمد و برگزیده ی جامعه میباشندو نیز توجه به نقش برجسته آنان به عنوان راهنما و آموزش ده زندگی به فرزندان از اهمیت ویژه ای در پویایی، بالندگی و اعتلای جامعه برخوردار است (حسینی،1387).

خانواده چیزی بیشتر از مجموعه افرادی است كه در یک فضای فیزیكی و روان شناختی با هم مشاركت دارند . امروزه خانواده در اشكال گوناگون دیده می­ شود كه هر كدام یک سیستم اجتماعی – فرهنگی[1] تلقی می­­شوند. در داخل چنین سیستمی، افراد به ­وسیله­ حلقه­های عاطفی قدرتمند، با دوام و متقابل به یكدیگر گره خورده­اند ورود به این سیستم سازماندهی شده از طریق تولد یا ازدواج صورت می ­گیرد .

همان­گونه كه كی[2] (1985) عنوان كرده خانواده­ها اعضای جدید را به ­وجود می­آورند و گرچه نهایتا آن­ها را از دست می­ دهند ، با این حال روابط خانوادگی باقی می­ماند . بنا به گفته­ كارتر و مك گولدریک [3] (1988) هیچ سیستم دیگری مانند خانواده نیست. خانواده سیستم ارتباطی منحصر به فردی دارد كه از روابط دوستی و كاری مجزا است. در جوامع مختلف روابط زوجی ارزش زیادی دارند به ­طوری ­كه بیشتر از 80% از افراد طلاق گرفته دوباره ازدواج می ­كنند (به نقل از نظری ونوابی نژاد،1384،ص36).

اهمیت حفظ بنیان خانواده در جامعه­ صنعتی امروز، ‌بررسی عوامل مؤثر بر رضایت از ازدواج را بیش از پیش برجسته ساخته است. دنیای ماشینی امروز با درگیر ساختن انسان­­ها در پیچید گی­های زندگی صنعتی و با گسترش عوامل استرس­زای موجود در جوامع و با گسسته شدن شبكه­ حمایتی سنتی، افزایش آمار طلاق و وجود زوج­های مطلقه و فرزندان بی سرپرست، اقتصاددانان، جامعه­شناسان، فلاسفه و تقریباً‌تمامی بزرگان علوم مرتبط با خانواده را بر آن داشت تا از زاویه دید خود سرچشمه­ی مشكلات روابط زناشویی را بیابند . در این میان روان شناسان با بررسی عوامل مؤثر بر رضایت از زندگی زناشویی كوشیده­اند تا سهم خود را به جامعه­ بشری ادا كنند ( فقیر­پور، 1384، ص 142).

 بیان مساله

مطالعه روابط زوجین به روشن شدن چهاچوب های ساختاری که روابط زوجین در آن شکل می گیرد کمک می کند. در بیشتر جوامع بررسی کیفیت روابط زناشویی نقش اساسی در ارزیابی کیفیت کلی ارتباطات خانوادگی دارد. کیفیت روابط زناشویی مفهومی چندبعدی است که شامل ابعاد گوناگون ارتباط زوجین مانند سازگاری، رضایت، شادمانی، انسجام و تعهد می شود (عیسی نژاد، احمدی و اعتمادی، 1388). طبق تحقیقات انجام شده کیفیت ارتباط زوجین با افسردگی، سلامت جسمانی و روانی و پیامدهای مثبت و منفی بسیاری همراه است (پاتو، حقیقت و حسن آبادی، 1391).

از سوی دیگر خانواده را موسسه یا نهاد اجتماعی معرفی کرده اند که ناشی از پیوند زناشویی زن و مرد است. از جمله مظاهر زندگی اجتماعی انسان، وجود تعادل های سالم و سازنده میان انسانها و برقرار بودن عشق به همنوع و ابراز صمیمیت و همدلی به یکدیگر است. خانواده محل ارضای نیازهای مختلف جسمانی، عقلانی و عاطفی است و داشتن آگاهی از نیازهای زیستی، روانی و شناخت چگونگی ارضاء آن ها و مجهز شدن به تکنیک های شناخت تمایلات زیستی و روانی ضرورتی انکار ناپذیر می باشد. رضایت یک فرد از زندگی زناشویی به منزله ی رضایت وی از خانواده محسوب می شود و رضایت از خانواده به مفهوم رضایت از زندگی بوده و در نتیجه موجب تسهیل در امر رشد و تعالی و پیشرفت مادی و معنوی جامعه خواهد شد (عدالتی و ردزوان ، 2010).

رضایت زناشویی  عبارت است از احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر موقعی که همه ی جنبه های ازدواجشان را در نظر می گیرند. اسپرچر، ونزل و هاروی  (2008) معتقد است رضایت زناشویی، ارزیابی هیجانی- شناختی و ذهنی است که یک فرد از رابطه ی زناشویی اش دارد. کاپلان و مادوکس  (2002) بیان می کنند که رضایت زناشویی یک تجربه ی شخصی در ازدواج است که تنها توسط خود فرد در پاسخ به میزان لذت رابطه زناشویی قابل ارزیابی است آن ها باور دارند که رضایت زناشویی به انتظارات افراد بستگی دارد.

همچنین ، رضایتمندی زناشویی یکی از مهم ترین شاخص های رضایت از زندگی است که بر میزان سلامت روانی، میزان رضایت از زندگی و حتی بر میزان درآمد، موفقیت تحصیلی و رضایت از شغل زوجین تأثیر می گذارد. از سویی ناسازگاری در روابط زوجین موجب اختلال در روابط اجتماعی، گرایش به انحراف های اجتماعی و افول ارزشهای فرهنگی بین زن و شوهرها می شود (احمدی، آزاد مرزآبادی و ملازمانی ، 2005). مطالعات نشان داده است 18درصد زنان از وجود ناسازگاری و عدم تفاهم در خانواده رنج می برند (بخشی و همکاران، 1386).

به علاوه، شادمانی‌ احساسی‌ است‌ كه‌ همه‌ خواهان‌ آن هستند اما تعداد كمی‌ ازما به‌ آن‌ دست‌ می‌یابیم‌،نشانه‌ مشخصه‌ چنین‌ احساسی‌ قدردانی‌،احساس‌ درونی‌، احساس‌ رضایت‌ و علاقه‌ به‌خود ودیگران‌ است‌. (كارلسون‌ ، ترجمه‌ شریفی‌ 1380).

مك‌ گیل‌ (به نقل‌ از آیزنك‌ 1990) معتقد است‌ شادی‌ حالتی‌ پایدار است‌ كه‌ فرد میان‌ امیال‌ارضا شده‌ و كل‌ امیال‌ خودمطلوب‌ترین‌ نسبت‌ را می‌یابد، به‌ شرط‌ آنكه‌ امیال‌ ارضا شده‌ به‌طور غیرمنتظره‌ اتفاق‌ افتاده‌ باشد، یعنی‌ ما از مصاحبت‌ با خودی‌ كه‌ انتظار دیدن‌ وی‌ رانداشته‌ایم‌ شاد می‌شویم‌. ون‌ هون‌ 1984 معتقد است‌ واژه‌ شادمانی‌ به‌ پدیده‌ای‌ تجربی‌ اشاره‌ می‌كند، به‌ زعم‌ وی‌شادمانی‌ كلی‌ به‌ صورت‌ زیر تعریف‌ می‌شود: میزانی‌ كه‌ یك‌ فرد در مورد كیفیت‌ كلی‌مطلوبیت‌ زندگیش‌ قضاوت‌ می‌كند.

با توجه به آنچه گفته شد در پژوهش حاضر در پی آنیم تا کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار را با هم مقایسه نماییم.

ضرورت و اهمیت پژوهش

در شرع مقدس اسلام، خانواده محیطی مقدس و به تعبیر قرآنی محل آرامش واقعی است و در آیات الهی آمده است (( خداوند از جنس خودتان برایتان همسرانی آفرید تا با هم انس گیرید و میان شما مؤدت و مهربانی برقرار ساخت)) (سوره­ی روم، آیه 21). ازدواج و انتخاب همسر، پایه­ اصلی خانواده­ها را تشكیل می­دهد. اگر خانواده استوار نباشد، جامعه در وضعیت متزلزلی قرار می­گیرد. بنابراین آشنایی با عواملی كه باعث پایداری ازدواج و خانواده می­ شود، برای همه­ی اقشاری كه به استواری و بقای جامعه می­اندیشند، اقدامی ضروری و حیاتی است (خجسته مهر، 1384). همچنین سعادت و سلامت خانواده به وجود ارتباطات سالم میان زوج­ها بستگی دارد و چنانچه پایه­ خانواده استحکام لازم را نداشته باشد، پیامد آن انواع مشکلات جسمانی و روانی است (ستیر،[4] 1987، ترجمه بیرشک، 1384).

علاوه بر این، به دلیل این که رضایت از رابطه زناشویی، مورد توجه محققان در زمینه ازدواج است و از آن به عنوان “مسیر مشترک پایانی[5]”یا “هدف نهایی زندگی مشترک” تعریف شده است، در تحقیق بر روی روابط نزدیک، تعداد زیادی از تحقیق­ها در زمینه آسیب شناسی روانی و کارکرد زناشویی، بر رضایت زناشویی متمرکز شده است (ویزمن، اوبلیکر و وینستاک[6]، 2004). با توجه به این که همه­ی زوج­ها به دنبال آن هستند که از زندگی زناشویی خود لذت ببرند و احساس رضایت کنند (رضازاده، 1381). پژوهش­های متعددی بیان کرده ­اند که همسرانی که اختلاف داشته و رضایت پایینی دارند، افسرده­تر هستند، رفتاری خصمانه­تر و خلقی مضطرب­تر دارند (سایرز، کوهن، فرسکو، بلاک و سارور ، 2001، به نقل از حسینی، 1391). در ایران احتمال ابتلای زنان به افسردگی دو برابر مردان(9/2درصد در مقابل7/1درصد) به دست آمده است (کاویانی، احمدی ابهری، نظری و هرمزی، 1381).

هدف پژوهش

 مقایسه کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی در زنان متاهل شغال و خانه دار شهر هرسین.

فرضیه های پژهش

فرضیه کلی

بین کیفیت ارتباط، رضایت زناشویی و شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

فرضیه های فرعی

بین کیفیت ارتباط و مولفه های آن در زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

بین رضایت زناشویی و مولفه های زنان در متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

بین شادمانی زنان متاهل شاغل و خانه دار شهر هرسین تفاوت وجود دارد.

تعاریف مفهومی و عملیاتی متغیرها

تعریف مفهومی کیفیت رابطه زوجین: رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر، زمانی که همه­ی جنبه­ های ازدواج­شان را در نظر می­گیرند، می­باشد (هاکینز، 1986، به نقل از نظری، 1388).

تعریف عملیاتی کیفیت رابطه زوجین: در این پژوهش میزان کیفیت رابطه زوجین نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ کیفیت رابطه زوجین خوشکام (1385) به دست می­آورند.

تعریف مفهومی رضایت زناشویی: رضایت زناشویی احساسات عینی از خشنودی، رضایت و لذت تجربه شده توسط زن یا شوهر، زمانی که همه­ی جنبه­ های ازدواج­شان را در نظر می­گیرند، می­باشد (هاکینز، 1986، به نقل از نظری، 1388).

تعریف عملیاتی رضایت زناشویی: در این پژوهش میزان رضایت زناشویی نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ رضایت زناشویی انریچ به دست می­آورند.

تعریف مفهومی شادمانی: ون‌ هون‌ 1984 معتقد است‌ واژه‌ شادمانی‌ به‌ پدیده‌ای‌ تجربی‌ اشاره‌ می‌كند، به‌ زعم‌ وی‌شادمانی‌ كلی‌ به‌ صورت‌ زیر تعریف‌ می‌شود: میزانی‌ كه‌ یك‌ فرد در مورد كیفیت‌ كلی‌مطلوبیت‌ زندگیش‌ قضاوت‌ می‌كند.

تعریف عملیاتی شادکامی: در این پژوهش میزان شادکامی نمره­ای است که شرکت کنندگان از پاسخ به پرسشنامه­ شادکامی آکسفورد به دست می­آورند.

هدف پژوهش حاضر ، مقایسه نوع منبع کنترل و هیجان خواهی بر افراد وابسته به مواد اپیوئیدی تحت درمان متادون و افراد عادی است. روش پژوهش پس رویدادی و از نوع علی مقایسه ای می باشد. حجم نمونه 200 نفر بوده که تعداد 100 نفر از آنها با روش نمونه گیری سیستماتیک از بین 92 مرکز MMT کرمانشاه انتخاب شده و تعداد 100 نفر افراد عادی به روش نمونه گیری در دسترس و داوطلبانه انتخاب شده اند به منظور گرد آوری داده ها از پرسشنامه منبع کنترل راتر و پرسشنامه هیجان خواهی آرنت استفاده شده است . در ابتدا برای همسان سازی داده ها از آزمون تی و کای دو پیرسون استفاده گردید و جهت تعیین نرمال بودن داده ها از آزمون کولموگرو – اسمیرنوف استفاده شده است ، سپس با بهره گرفتن از آزمون تی گروه های مستقل و نرم افزار  SPSS19  داده ها بررسی شد . نتایج نشان داد دردو متغییر منبع کنترل و هیجان خواهی در افراد وابسته به مواد اپیوئیدی و افراد عادی تفاوت معنی داری وجود دارد ، در .اقع سطح هیجان خواهی در افراد وابسته به مواد اپیوئیدی بیش از افراد عادی بوده و این افراد از لحاظ نوع منبع کنترل بیشتر بیرونی بوده و در مقایسه با افراد عادی از منبع کنترل درونی کمتری برخوردارند.

کلید واژگان : منبع کنترل ، هیجان خواهی ، مواد اپیوئیدی ، درمان MMT 

1 – 1 بیان مسئله

 یکی از موضوعات اساسی در ارتباط با سلامت جوانان،مسئله سوء مصرف مواد مخدر است.بررسی های اخیر در زمینه شیوع سوء مصرف مواد بیانگر آن است که سوء مصرف مواد در ایران مسئله ای جدی و رو به رشد است(اختیاری و جیلسون،2008؛ به نقل از زرگر،کاکاوند،جلالی،صلواتی،1390). همچنین ویرانگریهاى حاصل از آن زمینه‫ساز سقوط بسیارى از ارزش‫ها و هنجارهاى فرهنگى و اخلاقى شده، بدین ترتیب سلامت جامعه را به طور جدى به مخاطره مى اندازد، درگرایش به مواد، عوامل متعدد زیستی، اقتصادی، اجتماعی و فردی دخیل است. از جمله عوامل مخاطره‫آمیز فردی، مواردی مانند شرایط دوره نوجوانی، استعداد ارثی، صفات شخصیتی، نگرش مثبت به مواد و تأثیر خوشایند مواد بر بعضی از افراد قابل توجه است و در این میان استعداد ارثی و صفات شخصیتی جایگاه ویژه ای در شناسایی افراد پرخطر دارد و با شناسایی این افراد، علاوه بر سهولت پیشگیری، مراحل درمان و توان بخشی نیز در صورت لزوم سریع تر قابل شروع هستند( خانجانی، 1389).

از دیدگاه روان شناسی، دامنه تاثیرات مخرب اعتیاد به مواد مخدر از آن رو حائز اهمیت است که عواقب وخیم آن تنها فرد معتاد  را دربر نمی گیرد، بلکه محیط پیرامون ،دوستان ،افراد خانواده و همکاران وی نیز در معرض آثار ویرانگر آن قرار خواهند گرفت.  به طور کلی علت بروز رفتار های مختلف در افراد ناشی از تاثیر عوامل درونی و بیرونی است. عوامل درونی شامل بی حوصلگی، خستگی یا توانایی و انگیزه تلاش و عوامل بیرونی دربرگیرنده شرایط اقلیمی و محیطی و مقررات اجتماعی است. بنابراین شناخت عوامل انگیزشی در افراد درون گرا و برونگرا به پیش بینی رفتار معتادان و در نتیجه پیشگیری و تلاش در جهت بهبود و درمان آنان کمک خواهد کرد. چنین شناختی به ارائه برنامه های درمانی موثر به معتادان در مراکز درمانی نیز مدد می رساند(کلدی و مهدوی، 1389).

 یکی از دیگر عوامل روانشناختی مرتبط با سوء مصرف مواد هیجان خواهی است. هیجان خواهی به عنوان جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و میل به خطر کردن تعریف شده است(زاکرمن، 1994).  زاکرمن (1994) به نقش بازداری زدایی به عنوان یک مولفه هیجان خواهی در سوء مصرف مواد تاکید کرده است(کیامرثی و ابوالقاسمی، 1390).در ایران نیز تحقیقات متعددی در زمینه ارتباط سوء مصرف

 مواد با عوامل شخصیتی انجام شده است،از جمله ارجی و همکاران (به نقل از بخشی پور و علیلو،1388)حاج سید جوادی و همکاران (1387)و رستمی(1384)از هیجان خواهی به عنوان عامل مستعد کننده سوء مصرف مواد حمایت کرده اند.هیجان خواهی یكی از ابعاد شخصیتی است كه افراد به میزان متفاوتی از آن برخودارند. برخی بسیار هیجان طلبند و برخی بسیار كم و تعدادی در میان این دو گروه قرار می‫گیرند (ممتاز، 2002). آرنت (1994) هیجان‫خواهی را به صورت صفتی که ویژگی آن جستجوی هیجانها و تجارب متنوع، تازه، پیچیده و شدید و میل اقدام به خطرهای جسمانی، اجتماعی، قانونی و مالی به خاطر خود این تجربه هاست، تعریف میکند. هیجانخواهها، افرادی ماجراجو و برونگرا هستند، از تکرار و یکنواختی خسته، کسل، بی حوصله و بیقرار می‫شوند و در جستجوی تجارب جدید، تازه، متنوع و هیجان‫انگیزند. این افراد، رفتار و تجربه جنسی بیشتر و متنوع‫تری دارند. به ورزشهای خطرآفرین از قبیل سقوط آزاد و پرش از ارتفاع بلند، کوهنوردی، موتورسواری، چتربازی، خلبانی و اتومبیلرانی بیشتر علاقه دارند.منبع كنترل  در طول تاریخ به شكلهای مختلفی مطرح شده است. فلاسفه مفهوم منبع كنترل را به شكل جبر و اختیار، جامعه شناسان به صورت خودمختاری در مقابل ازخودبیگانگی و روانشناسان به صورت رفتارگرایی در مقابل فردگرایی مورد بحث قرار داده‫اند. با وجود این، مفهوم منبع كنترل بعنوان یک سازه روانشناختی به شكل رسمی از دهه 1960 مورد توجه قرار گرفت. این اصطلاح توسط جولیان راتر  به كار برده شده، به خصوصیتی گفته میشود كه بر اساس آن افراد احساس می‫كنند تا چه حد بر روی موقعیتها توان كنترل دارند.به عبارت دیگر منبع كنترل ، اشاره به دریافت علمی پیامدهای رفتاری دارد كه عبارت است از اعتقاد به نقشی كه افراد در به وقوع پیوستن رویدادهای مثبت و منفی زندگی خود دارند و میزان تلا ش و كوشش  فرد و پذیرش مسئولیت در قبال رفتار خود را مدنظر قرار می‫دهد (احمدی، 1385).  علاوه بر این، منبع كنترل به عنوان یكی از ویژگیهای شخصیتی عاملی است كه در مقابله با شرایط استرس‫زا نقش مهمی ایفا می‫كند. به نظر جولیان راتر (1964) افراد در تبیین علل وقوع رفتار و پیامدهای آن به نقش دو دسته از عوامل تأكید می‫كنند. برخی افراد حائز منبع كنترل درونی بوده و پیامدهای رفتار را به عوامل شخصی استناد می‫كنند و برخی دیگر، حائز منبع كنترل بیرونی بوده و پیامدها را به عوامل خار ج از كنترل خود نسبت می‫دهند. نتایج تحقیقات حاكی از آن است كه افراد دارای منبع كنترل درونی در مواجهه با شرایط استرس زا بهتر از افراد دارای منبع كنترل بیرونی عمل می‫كنند. فردی كه دارای منبع كنترل بیرونی است معتقد است اثر ناچیزی بر موقعیت ها دارد و پیامدهای این موقعیت ها را شانس یا سرنوشت مشخص می سازد . در حالی كه فرد دارای منبع كنترل درونی معتقد است آنچه اتفاق می افتد، تحت كنترل اوست و تصمیم و عمل او پیامدها را تعیین می كند. برای افراد دارای منبع كنترل درونی ارز ش هایشان مهم بوده و بر این باورند كه توانایی كنتر ل محیط را دارند . منبع كنترل درونی به عنوان یک ویژگی شخصیتی می تواند بخشی از اثرات شرایط استرس زا را كنترل كند و توان فرد را در مقابله با تهدید افزون سازد (خسروی، 1380) در این راستا، نتایج مطالعات گومز ( 1998 ) نشان می‫دهد كه بین مكان كنترل بیرونی و سبك های مقابله با استرس رابطه وجود دارد . از سویی وی دریافت كه مكان كنترل بیرونی با استرس و اضطراب رابطه مستقیم دارد. نتایج مطالعه توریانو و همکاران ( 2012 ) نشان می‫دهد که سطوح بالای روان‫رنجورخویی، برون‫گرایی، بازبودن و سطوح پایین وجدان و موافقت، سوء مصرف مواد را پیش بینی می‫کنند. درمان‫نگهدارنده متادون (MMT)[8] یکی از درمانهای طولانی مدت (حداقل یک دوره دو ساله) با هدف کاهش آسیب مواد مخدر می باشد به این معنی که بیمار مصرف ماده مخدر خود را متوقف کرده و داروی متادون را به جای آن مورد استفاده قرار می دهد.این دارو در اشکال قرص های 5، 20، 40 میلی گرمی به صورت محلول در هر سی سی موجود می باشد که متناسب با نوع ماده مصرفی و شرایط جسمی بیمار مقدار آن مشخص می شود و سپس روند بهبود بیمار در طول زمان بررسی می شود(فرهودیان و همکاران،1390).

جامعه مورد بررسی در پژوهش حاضرافراد تحت درمان  MMT است. . این پژوهش با توجه به تاثیر هیجان خواهی و نوع منبع کنترل  بر وابستگی افراد به مواد اپیوئیدی در پی یافتن رابطه بین منبع کنترل و هیجان خواهی در افراد وابسته به مواد اپیوئیدی می باشد.

سلامت روان از نیازهای اساسی انسان است كه در توسعه پایدارنقش حیاتی دارد مفهوم سلامت روان شامل احساس درونی خوب بودن و اطمینان ازكارآمدی خود، اتكاء به خود،ظرفیت رقابت، وابستگی بین نسلی و خودشكوفایی توانایی های بالقوه فكری و هیجانی و غیره می باشد. البته با در نظر گرفتن تفاوت های بین فرهنگ ها، ارائه تعریف جامع از سلامت روان غیرممكن می نماید. با وجود این، بر سر این امر اتفاق نظر وجود دارد كه سلامت روان چیزی فراتر از نبود اختلالات روانی است شاملو (1378) درتعریف سلامت روانی آن را عبارت از مجموعه عواملی دانسته است كه در پیشگیری از ایجاد یا پیشرفت روند وخامت اختلالات شناختی – احساسی –و رفتاری در انسان نقش موثر دارند   آنچه مسلم است این است كه حفظ سلامت روان نیز مانند سلامت جسم حائز اهمیت است. شخصی كه سلامت روانی دارد، می تواند ضمن احساس رضایت از زندگی، با مشكلات، به طور منطقی برخورد نماید.وفرد مفیدی برای جامعه باشد به عبارت دیگر، افراد دارای سلامت روان، قادرند در عین كسب فردیت، با محیط نیز انطباق یابند.  با مشخص شدن اهمیت سلامت روان نیز هر لحظه بر میزان مطالعات و بررسی هایی که با هدف سبب شناسی و یا مشخص کردن میزان شیوع اختلالات روانی در سطح اجتماع انجام می پذیرد افزوده می شود. (داود شاه محمدی‌،1381).

 بر طبق نظر برخی از نظریه پردازان از جمله نظریه نظام های بوم شناختی  استخدام مادر یک عامل بوم شناختی است كه برخانواده رفتار کودکان و سبک تربیتی تاثیر مهم دارد. از سوی دیگر برنامه های کاری غیرمنعطف در.مقایسه مسئولیت ها و وظایف مادران شاغل و غیرشاغل به خوبی احتمال وجود تفاوت در سبک های فرزندپروری و وضعیت تحول عاطفی و رفتاری مادران شاغل و غیرشاغل را روشن می سازد الگوی زیست بومی برونروسی سای )نقل از دانیل[2]،2009 (‌چارچوب مناسبی را برای ارتباط بین اشتغال تمام وقت مادر و پیامد های بعدی آن بر کودک ارائه داده است. این نظریه مطرح می کند که تعامل محیط – فرد تاثیرات پیچیده ای بر تحول انسان دارد. بر اساس این مدل تنیدگی های روانی ناشی از فشار کار مضاعف بر مادر موجب کاهش سلامت جسمانی و هیجانی مادر شده که چنین مادری قادر نیست با فرزندش به شیوه گسترده و متناسب با تحول کودک تعامل داشته باشد )لیوکاس[3]،2010 (

ازآنجائیكه امروزه در ایران نیز روز به روز بر تعداد مادران شاغل تمام وقت که ساعات طولانی در روز جدا از فرزند خود به سر می برند افزوده می شود. بنابراین انجام پژوهش هایی در این زمینه برای جامعه در حال دگرگونی ما از اهمیت وافری برخوردار است

هدف پژوهش حاضر عبارت است از مقایسه  وضعیت سلامت روانی فرزندان دختر دارای مادران شاغل و غیرشاغل می باشد همچنین این تحقیق می تواند نقش بسزایی در تنویر نتایج قبلی ایفا نماید  و با توجه به اینكه بررسی همزمان اشتغال مادران برسلامت روانی فرزندان كمتر مورد توجه بوده نتایج تحقیق می تواند زمینه ساز تحقیقات بیشتر در این راستا باشد

هوش هیجانی، شكلی از هوش اجتماعی و پیش‌بینی كننده مناسبی در كارآمدی كلی و كارآمدی در حیطه‌های خاص نظیر عملكرد شغلی است و توانایی كنترل احساسات و هیجانات خود ودیگران، تمایز میان آنها و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفكر و عمل فرد را در بر می‌گیرد ( سالووی و مایر [1]، 1990 ). هوش هیجانی با شناخت فرد از خودش و دیگران، ارتباط با دیگران، سازگاری و انطباق با محیط پیرامون كه برای موفق شدن در برآوردن خواست‌های اجتماعی لازم است، مرتبط است. هوش هیجانی، توانمندی تاكتیكی [2] در عملكرد فردی است (بار – ان، 2000 ). هوش هیجانی تأثیر بسیار زیادی بر شادی و رضایت افراد دارد. كسانی كه هوش هیجانی خود را به كار می‌گیرند و با محیط اطراف خود سازگاری بیشتری دارند، اعتماد به نفس بالایی نشان می‌دهند و از توانایی خود آگاهند. رابطه مستقیم بین هوش هیجانی و زندگی خوب و سالم نشان می‌دهد كه توجه به هیجان ها، آگاه بودن و آگاه ماندن از آنها و استفاده از انها در راهنمایی كردن رفتار، اهمیت زیادی دارد ( برادبری، گریوز 2005 ).

افرادی كه از هوش هیجانی بالایی برخوردارند، از توانش‌های اجتماعی موثرتری نیز برخوردارند و به واسطه ی آن روابط بین فردی مطلوبی را ایجاد كرده، می‌توانند هیجانات خود را درك و ابراز كنند و توانایی درك هیجان‌های دیگران را نیز داشته باشند ( سالووی و مایر، 1990 ). با توجه به ا ینكه مهارت‌های هیجانی و اجتماعی در ارتباط با دیگران آموخته می‌شوند و لازمه كسب بسیاری از این مهارت‌ها داشتن قدرت

 بینایی است، در نتیجه افراد نابینا به واسطه ی نقص بینایی خود، از به دست آودرن چنین تجربیاتی محروم هستند. این تجربیات می‌توانند تأثیر زیادی بر بالیدگی هیجانی و تعامل اجتماعی افراد نابینا داشته باشند ( قمرانی و جعفری، 1383 ).

یان مسئله :

هوش هیجانی، شكلی از هوش اجتماعی در حیطه‌های خاص نظیر عملكرد شغلی ایت و توانایی كنترل احساسات و هیجانات خود و دگیران، تمایز میان آنها و استفاده از این اطلاعات برای هدایت تفكر و عمل فرد را در بر  می‌گیرد معلولیت بینایی می‌تواند عامل مؤثری در هوش هیجانی باشد، به طوری كه دانش آموزان نابینا، دارای هوش هیجانی پایین تری نسبت به همسالان عادی خود هستند. قابل توجه است كه معلولیت بینایی، برخی از مؤلفه‌های هوش هیجانی را بیشتر تحت تأثیر قرار می‌دهد، به طوری كه دانش آموزان نابینا در مؤلفه‌های خودآگاهی هیجانی ابراز وجود، خود شكوفایی، استقلال، روابط بین فردی، حل مسأله، انعطاف‌پذیری، تحمل استرس، كنترل تكانه و شادكامی نمرات پایین تری نسبت به دانش آموزان عادی كسب كردند.

دراین تحقیق نشان خواهیم داد كه معلولیت بینایی به طور یكسان دختران و پسران را تحت تأثیر قرار نمی دهد و برخلاف عدم تفاوت در دانش آموزان عادی، هوش هیجانی دختران نابینا، كمتر از پسران است همچنین دانش آموزان عادی نسبت به دانش آموزان نابینا از میزان جرأت ورزی بالاتری برخوردار بودند.